Ngày mồng 6 tháng Giêng năm Bính Thân, nhân dân Cổ Loa (huyện Đông Anh, TP Hà Nội) đã long trọng tổ chức lễ hội cổ truyền nhằm tỏ lòng biết ơn công đức của vua An Dương Vương-người có công xây thành đắp lũy, khai sinh ra Nhà nước Âu Lạc. Nhân dân và khách thập phương về dự hội Cổ Loa ai cũng một lòng thành kính cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, nhà nhà hạnh phúc, đất nước phồn vinh; Cổ Loa ngày càng đổi mới để trở thành một địa chỉ du lịch giàu tiềm năng của huyện Đông Anh và của cả nước.

Tôn vinh giá trị truyền thống

Từ tờ mờ sáng, khắp các ngõ xóm quanh thành Cổ Loa đã rậm rịch tiếng chân người, tiếng í ới gọi, giục nhau của các ông, các bà cùng nam thanh, nữ tú tiến ra đền Thượng để tham gia đoàn rước kiệu cũng như rước lễ phẩm của làng Quậy. Đúng 7 giờ, 15 cụ bô lão trong làng được giao trọng trách vào vai quan viên đã có mặt trước cửa đền Thượng để đón anh cả Quậy và đoàn. Năm nay, ông Ngô Đình Lợi, Chi hội trưởng Chi hội Người cao tuổi của làng Quậy (thuộc xã Liên Hà) được chọn vào vai anh cả Quậy. Anh cả Quậy đại diện cho nhân dân làng Quậy-tổ tiên của làng vào thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên đã vâng lệnh đức vua, rời quê hương từ Cổ Loa xuống vùng đất trũng lập trang trại Hà Hào (tức làng Quậy ngày nay), nhường đất để nhà vua xây dựng kinh thành. Ông Ngô Đình Lợi rất hồ hởi kể lại lịch sử của làng mình: “Nhân dân làng Quậy chúng tôi hằng năm nhận đặc ân được vinh dự vào chúc vua đầu tiên vào ngày mồng 6 tháng Giêng. Bao đời nay, tổ tiên chúng tôi đã đoàn kết một lòng xây dựng quê hương mới, từ một xóm nhỏ nay đã phát triển thành một làng Quậy gồm 3 thôn: Đại Vỹ, Châu Phong, Giao Tác rộng lớn và trù phú. Ngày diễn ra Lễ hội Cổ Loa, nhân dân làng Quậy về dâng hương, lễ phẩm và báo cáo lên đức vua thành tựu kinh tế, văn hóa, giáo dục, công tác xóa đói, giảm nghèo của nhân dân một năm qua, cũng như cầu mong năm mới và tương lai được đức vua ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, con cháu học giỏi, thành đạt… Về dự lễ hội năm nay, chúng tôi rất vui mừng được thấy Cổ Loa đổi mới, đường làng ngõ xóm được bê tông hóa mở rộng, đời sống nhân dân ấm no, hạnh phúc; Khu di tích lịch sử Cổ Loa được giữ gìn và tôn tạo khang trang, xứng với vị thế là cố đô cổ kính của dân tộc”.

Lễ tế vua An Dương Vương trong phần nghi lễ của nhân dân Bát xã. 

Sau lễ dâng vật phẩm của làng Quậy, đoàn rước kiệu của 8 làng (ngày trước gọi là Bát xã) gồm: Ðài Bi, Sằn Dã, Cầu Cả, Mạch Tràng, Văn Thượng, Thư Cưu, Cổ Loa và Ngoại Sát tiến vào sân Rồng để thực hiện các nghi lễ truyền thống. Lễ dâng hương, tế lễ vua An Dương Vương… lần lượt được các cụ bô lão trong làng thực hiện theo nghi thức thiêng liêng hướng về cội nguồn nguyên vẹn, thể hiện nét văn hóa đặc sắc của người xưa; cùng với đó là phần hội (diễn ra đến hết ngày 16 tháng Giêng) với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao đặc sắc: Hát quan họ trên thuyền trước đền Thượng; các trò chơi dân gian như kéo co, đánh đu, vật, cờ người… Đặc biệt, nhân dân và du khách còn được nghe những câu chuyện của người dân kể lại trong khi thưởng thức tinh hoa văn hóa ẩm thực của người dân Âu Lạc xưa, như bún Mạch Tràng sợi trắng ngà-món ăn được vua An Dương Vương thết đãi khách quý, hay các món khác là quân lương của người dân Âu Lạc theo vua đánh giặc và cũng là nhắc đến tên đất, tên làng và tên người Cổ Loa xưa…

Ngày mồng 6 tháng Giêng là ngày vua An Dương Vương lên ngôi Hoàng đế. Trải qua hơn 2.000 năm lịch sử, nhân dân Bát xã Loa thành cứ đến ngày này hằng năm tổ chức lễ hội để ghi nhớ công ơn An Dương Vương, người có công sáp nhập Âu Việt, Lạc Việt thành lập quốc gia Âu Lạc, dựng kinh đô ở Cổ Loa. Lễ hội là đặc trưng của nét đẹp văn hóa truyền thống vùng Đồng bằng Bắc bộ, biểu thị tính giáo dục cao về lịch sử, văn hóa, truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc; đồng thời góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa, giá trị văn hóa phi vật thể, đề cao lòng tự tôn dân tộc, hướng con người đến chân-thiện-mỹ.

Phát huy giá trị di sản Cổ Loa

Cổ Loa xưa là đất Phong Khê, là mảnh đất trù phú, có xóm làng dân cư đông đúc, người dân sống bằng nghề làm ruộng, đánh cá và các nghề thủ công nghiệp. Việc dời đô từ Phong Châu về Cổ Loa đánh dấu một giai đoạn phát triển mới của dân cư Việt cổ, giai đoạn người Việt chuyển từ vùng đất trung du, bán sơn địa về định cư tại vùng đồng bằng. Thành Cổ Loa được vua An Dương Vương cho xây dựng trong 18 năm, được đánh giá là một trận đồ bát quái, giặc vào không có đường ra, có giá trị về mặt quân sự vào bậc nhất Đông Nam Á lúc bấy giờ. Sau này, Cổ Loa được các nhà khảo cổ học đánh giá là tòa thành cổ nhất, quy mô lớn vào bậc nhất, kiến trúc độc đáo nhất trong lịch sử xây dựng thành lũy của người Việt cổ.

Cổ Loa ngày nay không những đã trở thành một di sản văn hóa, một bằng chứng sáng tạo về trình độ kỹ thuật, cũng như văn hóa của người Việt cổ trong công cuộc dựng nước, giữ nước và chống giặc ngoại xâm, mà còn là điểm đến lý tưởng cho đông đảo du khách thập phương muốn khám phá những giá trị văn hóa cùng những hình ảnh quen thuộc của một làng quê Bắc Bộ thanh bình. Tòa thành đất trải qua bao thăng trầm của lịch sử, song vẫn trường tồn với thời gian, nơi ẩn chứa những câu chuyện vô cùng bình dị nhưng cũng hết sức ly kỳ về một vương triều tráng lệ, huy hoàng nhưng cũng rất đỗi bi ai.

Một vinh dự lớn đến với nhân dân Cổ Loa khi năm 2012, di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật và khảo cổ Cổ Loa được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt. Ngày 3-7-2015, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích Cổ Loa. Theo đó, khu di tích sẽ có những dự án mới về bảo tồn và tôn tạo để nhân dân được chiêm bái thành xưa lũy cũ, hiểu được thêm giá trị đích thực của khu di tích quốc gia đặc biệt này.

Phát huy truyền thống dân tộc, lịch sử của tiền nhân để lại là niềm tự hào được thế hệ ngày nay đã và đang tiếp nối, như lời của ông Hoàng Kế Khiêm, Phó chủ tịch UBND huyện Đông Anh, Trưởng ban chỉ đạo Lễ hội Cổ Loa: “Hơn ai hết, người dân nơi đây trong ngày lễ hội của quê hương mình rất đỗi tự hào về những chiến tích, thành tựu của tổ tiên, cha ông đã gây dựng. Để phát huy tốt hơn những giá trị từ ngàn đời, ngay từ ngày hôm nay, mỗi người dân Cổ Loa, Đông Anh, con cháu của vua Hùng, vua Thục đã và đang sinh sống trên mảnh đất này, cũng như những người dân Việt có tâm huyết với Cổ Loa cần làm những công việc, hành động thiết thực, như trực tiếp bảo vệ thành xưa lũy cũ, những công trình tưởng niệm mà cha ông đã dày công xây dựng và để lại. Đặc biệt, cần giữ gìn bằng được những phong tục, tập quán tốt đẹp của Lễ hội Cổ Loa, để trong tương lai, Lễ hội Cổ Loa được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia, của nhân loại. Chúng ta cùng nhau hy vọng Lễ hội Cổ Loa năm nay cũng như sau này sẽ mang lại nhiều điều tốt đẹp cho mỗi du khách thập phương về trẩy hội”.

Bài và ảnh: VƯƠNG HÀ - LÊ HIẾU