Đúng hẹn, tôi đến nhà nghệ nhân Chu Quốc Động. Căn nhà đơn sơ của ông nằm yên bình tại thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Bên ấm trà, nghệ nhân Động kể cho tôi nghe lịch sử của làng nghề. Không ai trong thôn biết nghề thêu chính xác có từ bao giờ. Tương truyền, nghề thêu có từ thời nhà Trần. Bà Trần Thị Dung, vợ Thái sư Trần Thủ Độ đã cho các cung nữ truyền dạy dân địa phương nghề thêu ren cung đình.
    |
 |
|
Tác phẩm thêu ren Văn Lâm. |
Theo tìm hiểu, những sản phẩm thêu được bày bán ở Văn Lâm hiện nay đa phần có xuất xứ từ nhiều nơi. Một phần vì nhiều nghệ nhân thêu Văn Lâm đã chuyển đổi nghề, một phần vì các sản phẩm thêu từ nơi khác có giá thành rẻ hơn. Khi được hỏi về thực trạng này, nghệ nhân Động tỏ ý không vui: “Bây giờ lớp trẻ chọn công việc kiếm được nhiều tiền hơn. Chẳng mấy ai mặn mà với nghề thêu đâu”. Rồi lão nghệ nhân chỉ cho tôi cách nhận biết sản phẩm thêu ren Văn Lâm chính hiệu. Thấy tôi chăm chú nhìn bức “Mã đáo thành công”, nghệ nhân Động hào hứng: “16 triệu đồng đấy! Tôi và bà nhà thêu trong vòng mấy tháng ròng mới xong”. Ở tuổi 74, nhưng nghệ nhân Động vẫn hăng say với nghề. Ai đặt gì, ông thêu nấy. Theo ông, những nghệ nhân mặn mà với nghề thêu Văn Lâm hiện chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Khác với nghệ nhân Chu Quốc Động, nhà nghệ nhân Vũ Thành Luân có một xưởng thêu nhỏ với 4 nhân công. Các sản phẩm thêu ren mà ông hướng tới là vỏ gối, túi, chăn… xuất khẩu cho đối tác bên Nhật Bản. Là người yêu nghề, nghệ nhân Luân đã sớm nhìn ra bức tranh toàn cảnh đìu hiu của thôn. “Thương hiệu thêu ren Văn Lâm không phải xây dựng 1-2 năm mà thành, nó là công sức cả mấy trăm năm. Nhưng ai giữ nghề bây giờ?”, nghệ nhân Luân bộc bạch.
Là một trong những người tham gia biên tập cuốn “Du lịch làng nghề”, nghệ nhân Luân trăn trở làm sao để đưa thêu ren Văn Lâm gắn liền với du lịch. Sau nhiều lần suy đi tính lại, ông quyết định đầu tư xây dựng dịch vụ homestay trên mảnh đất nhà mình. “Tôi đang soạn thảo một tài liệu dạy thêu cho du khách có phiên bản tiếng Việt và tiếng Anh. Mỗi du khách sử dụng dịch vụ homestay sẽ được tìm hiểu về thêu ren Văn Lâm và được hóa thân thành nghệ nhân thêu”, nghệ nhân Luân hào hứng cho biết.
Điều tự hào nhất của nghệ nhân Luân là thuyết phục được các con của mình về quê phụ giúp. Họ sẽ đóng vai trò là hướng dẫn viên du lịch cho chính dịch vụ homestay của gia đình. Với lợi thế giao tiếp tốt bằng tiếng Anh, nghệ nhân Luân tin rằng mình sẽ truyền tải được cái hay, cái đẹp của thêu ren Văn Lâm tới đông đảo du khách.
Ngoài nghệ nhân Chu Quốc Động, Vũ Thành Luân, thôn Văn Lâm còn có một số công ty thêu ren. Trong đó Công ty TNHH thêu ren Mặt Trời Xanh có quy mô lớn nhất. Anh Đinh Quang Huy, Quản đốc xưởng thêu ren Công ty TNHH thêu ren Mặt Trời Xanh cho biết: “Các sản phẩm thêu của công ty chúng tôi đã dần chinh phục được khách hàng của nhiều nước châu Âu. Doanh số của công ty luôn tăng đều qua các năm, nhưng theo tôi vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng của quê hương”.
Bài và ảnh: HỮU TRƯỞNG