Ghé phố Hàng Mã, Hà Nội, nơi bày bán nhiều nhất các mặt hàng đồ chơi Trung thu, điều dễ nhận thấy là, đồ chơi ngoại nhập đang chiếm ưu thế, còn những mặt hàng đồ chơi truyền thống như: Đèn ông sao, ông tiến sĩ giấy, mặt nạ giấy bồi, tàu thủy sắt tây… đã dần vắng bóng.
Mong muốn níu giữ lại những nét đẹp trong đồ chơi truyền thống dịp Trung thu, vừa qua, sự kiện “Trung thu nay còn đó những nét xưa” do Câu lạc bộ MyHanoi tổ chức đã đưa những đứa trẻ vốn quen với điện thoại di động, máy vi tính được tự tay “sản xuất” một chiếc đèn ông sao hay mặt nạ giấy bồi. Những thứ đồ chơi có lẽ đã trở thành biểu tượng mỗi mùa Trung thu trước đây.
Cô Nguyễn Thị Tuyến hướng dẫn tỉ mỉ các bước làm đèn ông sao.
Trực tiếp hướng dẫn các bạn nhỏ làm đèn ông sao là nghệ nhân Nguyễn Thị Tuyến (Vân Canh, Hoài Đức), một trong những nghệ nhân hiếm hoi còn giữ nghề làm đồ chơi Trung thu truyền thống ở Hà Nội. Vừa hướng dẫn cách làm đèn ông sao cho các bạn nhỏ, cô Tuyến vừa tâm sự: Hồi ấy vào mỗi dịp Trung thu, nhà cô lại rậm rịch từ cuối tháng 6 âm lịch. Nào mua nứa, giấy màu rồi chuẩn bị thêm các nguyên vật liệu để cắt dán. Sát ngày rằm 5 hôm, cả nhà cô mới đi đến các chợ ở gần để bán. Có khi cha mẹ các em còn đưa các em đến tận nơi để chọn mua những món đồ chơi vừa ý nhất. Đồ chơi Trung thu nhà cô cũng rất đa dạng, mỗi món đồ chơi lại mang một ý nghĩa và gắn với một câu chuyện riêng. Kể như, đèn ông sao năm cánh tượng trưng cho đất nước Việt Nam hòa bình, đèn con thỏ gắn với sự tích Thỏ ngọc cứu bạn trên cung Trăng. Đặc biệt hơn cả, ông tiến sĩ giấy là món đồ chơi dân gian không thể nào thiếu được vào dịp Trung thu.
Đông đảo các bạn trẻ tham gia trải nghiệm làm đèn ông sao.
Cũng theo cô Tuyến, từ khi đồ chơi Trung thu ngoại du nhập vào Việt Nam, người làm nghề sản xuất đồ chơi Trung thu truyền thống cũng vơi đi dần do không cạnh tranh được với hàng ngoại. Làm nghề này thu nhập chẳng đáng là bao nên mọi người ở làng không mấy người mặn mà.
Trực tiếp trải nghiệm quá trình hoàn thành một chiếc đèn ông sao, em Hoàng Ngọc Linh (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) cho biết, nhờ chương trình này đã giúp em nhớ lại quãng tuổi thơ tươi đẹp của mình, còn cậu bé Duy Hoàng (quận Tây Hồ, Hà Nội) thì hồ hởi chia sẻ thành quả và khẳng định chắc nịch, món đồ chơi mình tự tay tạo ra dù chưa được chỉn chu nhưng là đẹp nhất!
Các bạn trẻ trải nghiệm làm mặt nạ giấy bồi.
Không chỉ được tự tay làm đèn ông sao, tham gia chương trình, các em nhỏ còn được nghệ nhân Nguyễn Văn Hòa (Hàng Than, Hà Nội), một trong những nghệ nhân hiếm hoi còn giữ nghề làm mặt nạ giấy bồi hướng dẫn toàn bộ công đoạn để hoàn thành một chiếc mặt nạ giấy bồi. Ở vào tuổi 62 nhưng lửa nghề và đam mê giữ nghề làm đồ chơi Trung thu truyền thống vẫn hừng hực, ông Hòa cho biết: "Chừng nào còn sức khỏe thì tôi vẫn còn làm mặt nạ giấy".
Chiếc đèn ông sao đã trở thành một phần tuổi thơ mỗi dịp Trung thu về.
“Chiếc đèn ông sao sao năm cánh tươi màu/ Cán đây rất dài cán cao quá đầu/ Em cầm đèn sao em hát vang vang/ Đèn sao tươi màu của đêm rằm liên hoan!”, câu hát ngân nga vang lên mỗi dịp Trung thu giờ được hát trong buổi trải nghiệm gợi nhớ bao kỷ niệm tuổi thơ ùa về. Dù vài năm trở lại đây, thị trường đồ chơi Trung thu truyền thống bắt đầu có nhiều khởi sắc nhưng có lẽ, để “đèn ông sao” lấp lánh khắp ngõ nhỏ, phố dài như trước đây là điều khó thực hiện được. Thế nhưng chỉ cần còn những người yêu đồ chơi Trung thu truyền thống, quyết tâm giữ nghề dù còn nhiều khó khăn, nhọc nhằn như nghệ nhân Nguyễn Thị Tuyến, Nguyễn Văn Hòa thì chắc chắn, những đèn ông sao, ông tiến sĩ giấy sẽ vẫn còn được trẻ nhỏ yêu thích và biết đến.
Bài, ảnh: BĂNG CHÂU