Kỳ 2: Lấy xây để chống

Bảo tồn hay loại bỏ phải tính toán kỹ và có sự thống nhất

Hiện nay, một số lễ hội có những điểm phù hợp với thực tại nhưng có những lễ hội không phù hợp nữa, trong đó có điều kiện cơ sở hạ tầng của những nơi tổ chức lễ hội. Trước đây, một số lễ hội chỉ trong khuôn khổ của làng xóm nhưng giờ nâng tầm nên lên cấp tỉnh, quốc gia, quốc tế, nên cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được, nơi tổ chức lễ hội bị hạn chế. Vì vậy, bảo tồn cái gì và loại bỏ cái gì đều phải được tính toán kỹ và có sự thống nhất của các ban ngành từ Trung ương đến địa phương, các nhà khoa học.

Ông Tô Văn Động cho rằng: Có một thực tế khiến những người làm công tác quản lý rất băn khoăn và khó thực hiện đó là vấn đề bảo tồn một số lễ hội, cái gì cần bảo tồn để phát triển thì nên giữ gìn, phát huy còn những lễ hội nào không phù hợp với thực tại thì cũng nên tiết chế lại cho phù hợp. Ngoài ra, xung quanh vấn đề nội dung quản lý lễ hội chưa rõ ràng, mạch lạc, dẫn đến tình trạng, cách hiểu khác nhau, cách diễn ra lễ hội khác nhau, nhận thức khác nhau. Vì nhận thức khác nhau nên dẫn đến có nhiều ý kiến khác nhau trong việc tổ chức, quản lý lễ hội.

Về công tác quản lý Nhà nước, từ Bộ VHTTDL đến Sở Văn hóa, Thể thao, Du lịch, phòng văn hóa thể thao của các địa phương đều triển khai các hoạt động tổ chức, quản lý lễ hội. Tuy nhiên, Bộ thì không thể lo hết việc quản lý lễ hội cho các tỉnh; Hà Nội thì Sở Văn hóa và Thể thao không bao giờ “với tay” được đến lễ hội của các xã, phường, thị trấn. Vì vậy, cả hệ thống quản lý phải theo chức năng, nhiệm vụ.

Theo ông Tô Văn Động, các văn bản chỉ đạo hiện nay rất rõ ràng, mạch lạc. Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội nhận được sự chỉ đạo sát sao của Bộ VHTTDL, các sở đều có các kế hoạch để triển khai, về cơ bản, các văn bản chỉ đạo của Trung ương đến địa phương là tương đối đầy đủ. Tuy vậy, các văn bản này vẫn là chung chung, vẫn là “tăng cường, tích cực, hạn chế, chấn chỉnh…” chứ chưa cụ thể, mà đối với công tác tổ chức lễ hội thì chủ thể là người dân nên cần phải cụ thể hơn; cái gì nên làm, cái gì không được làm phải rõ ràng để người dân dễ thực hiện.

Thực tiễn, lễ hội cũng mang tính thương mại nhưng tổ chức như thế nào cho mạch lạc thì chưa thật rõ ràng. Đã đi lễ hội thì đương nhiên nhu cầu ăn uống, mua bán là cần thiết nhưng trong vấn đề này cần quy định rõ khâu nào được tồn tại, khâu nào cần loại bỏ để cơ quan chức năng làm tốt công tác tổ chức.

Du khách đi thuyền trên suối Yến hành hương về đất Phật chùa Hương.

Thượng tọa Thích Minh Hiền, Phó trưởng Ban trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thành phố Hà Nội, Phó trưởng Ban tổ chức Lễ hội chùa Hương, Trụ trì chùa Hương chia sẻ: “Ban tổ chức mong muốn mỗi người đi hành hương lễ Phật phải giữ được nét thanh lịch, văn minh, tôn trọng và thực hiện đúng quy định của Ban tổ chức lễ hội... Tôi thấy khu di tích, lễ hội nào cũng vậy, vấn đề môi trường, bảo vệ cảnh quan di tích là việc quan trọng. Chùa Hương có 21 di tích thì có tới 16 điểm chùa, cộng với một số ngôi đền đan xen. Vì vậy, vấn đề ăn uống, để lại rác thải của du khách cũng là điều Ban tổ chức lễ hội lo lắng”. Theo Thượng tọa Thích Minh Hiền, môi trường có tác động đến cảnh quan, không gian của di tích. Nếu một du khách chỉ cần mang vào chùa Hương 0,5kg rác là di tích sẽ trở thành nơi chứa rác; và khoảng 2,5 tấn rác mỗi ngày ở động Hương Tích là con số không hề nhỏ nên vấn đề tiêu hủy, xử lý rác cũng cần tính toán kỹ bởi sau đó không biết đổ đi đâu.

Không riêng gì Thượng tọa Thích Minh Hiền trăn trở về vấn đề này mà để giảm thiểu rác thải, tất cả mọi người cùng phải vào cuộc; mỗi gia đình, mỗi người dân phải nâng cao ý thức giữ gìn vệ sinh cảnh quan, môi trường nơi có các lễ hội.

Biển nhắc nhở du khác thực hiện nếp sống văn minh, bỏ rác đúng nơi quy định.

Không nên khai thác những ảnh phản cảm, tiêu cực trong lễ hội đưa lên mạng xã hội

Công tác tuyên truyền là giải pháp quan trọng trong một lễ hội. Mỗi cá nhân, tổ chức không nên khai thác những khía cạnh tiêu cực, đưa lên mạng xã hội những hình ảnh phản cảm trong lễ hội mà phải biểu dương hành động tốt, lấy xây để chống, cần tuyên truyền cái tốt nhiều hơn, mạnh hơn, sâu sắc hơn để đấu tranh với những hành vi xấu.

Ngoài ra, hình thức, cách tuyên truyền của lễ hội phải có sự tham gia của các nhà khoa học, nhà chuyên môn tư vấn thật kỹ, rõ xem cái gì phản văn hóa thì loại bỏ. Công tác tuyên truyền rất cần thiết nhưng phải tuyên truyền sớm và đi đúng vào trái tim của người tham gia lễ hội thì chắc chắn sẽ có hiệu quả hơn.

Công tác thanh tra, kiểm tra rất cần thiết nhưng phải thành lập lực lượng thanh tra liên ngành để trách nhiệm thuộc chức năng của ngành nào thì ngành ấy làm, ngành văn hóa cũng chỉ là một cơ quan thường trực. Mỗi ngành phải chịu trách nhiệm một lĩnh vực. Theo ông Tô Văn Động, kiểm tra liên ngành là rất có hiệu quả, có trách nhiệm cụ thể của các cơ quan, nếu là an ninh trật tự thì nhất định là công an, tắc đường là các lực lượng giao thông, vệ sinh an toàn thực phẩm là y tế… Tổ chức kiểm tra liên ngành và do ngành văn hóa là thường trực và trách nhiệm thuộc về các cơ quan chịu trách nhiệm thì lễ hội mới hạn chế được những điều phản cảm xảy ra.

Lâu nay, các cơ quan truyền thông thường nói về ý thức tham gia lễ hội và nhằm chỉ vào dân nhưng không hẳn chỉ mỗi người dân. Mỗi đảng viên, cán bộ công chức cũng phải tham gia vào vấn đề này để công tác tuyên truyền về lễ hội được nâng cao.

Du khách ai cũng mong muốn có những ngày được đi trảy hội an toàn, thưởng lãm khung cảnh đẹp trong các quần thể di tích, đền, chùa thì mỗi người đi lễ hội phải nâng cao ý thức chứ các cơ quan chức năng không thể ngày nào cũng có mặt ở các lễ hội để kiểm tra.

KHÁNH HUYỀN