Lan tỏa phong trào bảo tồn, phát huy bản sắc dân tộc
Ngày 17-11-2008, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1668/QĐ-TTg lấy ngày 19-4 hằng năm là Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam. Điều này tạo tiền đề cho việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong cộng đồng.
Theo bà Nguyễn Thị Hải Nhung, Vụ trưởng Vụ Văn hóa dân tộc, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch: Tổ chức Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam góp phần tôn vinh và lan tỏa bản sắc văn hóa. Việc tổ chức sự kiện thường niên này để giáo dục truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc và cũng là dịp để đồng bào các dân tộc anh em giao lưu, gặp gỡ, tiếp thu các nét đẹp văn hóa khác nhau. Từ tiền đề về văn hóa để học hỏi, góp phần nâng cao trình độ dân trí và tạo sự đoàn kết trong cộng đồng các dân tộc anh em trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
10 năm thực hiện Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam mang lại nhiều kết quả rõ nét. Nổi bật là phong trào gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa, đặc biệt là ở đồng bào dân tộc thiểu số đã phát triển sâu rộng. Các địa phương đã có nhiều hoạt động thiết thực như tổ chức hội thi thể thao, hội diễn văn nghệ quần chúng, lễ hội du lịch, hội diễn nghệ thuật không chuyên và thành lập các câu lạc bộ bảo tồn di sản văn hóa. Hiện, cả nước có hơn 500 câu lạc bộ và hàng nghìn đội văn nghệ quần chúng có mặt khắp các địa phương nhằm duy trì phong trào văn hóa, văn nghệ phục vụ đời sống sinh hoạt của đồng bào...
Gặp chúng tôi tại Làng Văn hóa-Du lịch (VHDL) các dân tộc Việt Nam trong dịp lễ hội đầu năm 2018, chị Thào Thị Mị, dân tộc Mông, xã Việt Lâm, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang, chia sẻ: "Qua các hoạt động văn hóa được tổ chức trong cộng đồng ở địa phương và tập trung ở Làng VHDL, chúng tôi đã giới thiệu các nét đẹp văn hóa dân tộc mình tới đông đảo du khách; đồng thời cũng học hỏi, giao lưu với các dân tộc khác để thấy được sự phong phú của văn hóa các dân tộc Việt Nam".
Làng VHDL các dân tộc Việt Nam, nơi được lựa chọn để tổ chức tập trung các hoạt động văn hóa thường xuyên theo chuyên đề của cả nước, cũng đã phát huy tốt vai trò của mình. Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, ông Lê Quang Anh, quyền Trưởng ban Quản lý Làng VHDL các dân tộc Việt Nam, cho biết: "Trong 10 năm qua, làng đã tổ chức hơn 30 nhóm hoạt động với sự tham gia của hơn 4.800 lượt người dân các dân tộc thiểu số ở các vùng, miền trong cả nước, trong đó có 22 lễ hội, các hội nghị, tọa đàm... về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc được tổ chức".
Khơi dòng chảy di sản văn hóa Việt Nam
Ngày nay, với sự tác động từ những mặt trái của kinh tế thị trường, nhiều yếu tố văn hóa truyền thống đang có nguy cơ mai một. Bên cạnh đó, do nhu cầu thiết yếu trong đời sống khiến một bộ phận người dân ít chú ý đến các giá trị văn hóa tinh thần mà mình đang nắm giữ. Điều này cũng là tâm tư của không ít bà con và nghệ nhân. Ví như, một nghệ nhân ở Tây Nguyên khi được mời về Làng VHDL các dân tộc Việt Nam để tham gia tái hiện những giá trị văn hóa của dân tộc mình chỉ được trả vài chục nghìn đồng tiền bồi dưỡng. Trong khi đó, theo cách tính của bà con, một ngày lên rẫy sẽ làm ra nhiều hơn số tiền bồi dưỡng ấy. Đây cũng là bài toán khó để huy động được đồng bào tham gia các hoạt động văn hóa, trong khi kinh phí cho hoạt động này còn hạn hẹp.
Trong Ngày hội văn hóa dân tộc Dao trên quy mô toàn quốc lần thứ nhất diễn ra tại Tuyên Quang cuối năm 2017, khi trò chuyện với chúng tôi, chị Triệu Thị Ninh, người Dao quần chẹt ở huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ, bày tỏ băn khoăn: "Bây giờ, nhiều bạn trẻ không còn giữ được bản sắc văn hóa dân tộc mình, không nói được tiếng mẹ đẻ. Thậm chí, hiện nay các lễ hội truyền thống chủ yếu chỉ có người lớn tuổi tham gia, chứ ít người trẻ lắm". Trăn trở về thế hệ kế cận để bảo tồn các giá trị văn hóa dân tộc là nỗi lo của nhiều nghệ nhân cao tuổi và các nhà quản lý văn hóa ở địa phương.
Vậy, chúng ta cần làm gì để phát huy hiệu quả của hoạt động Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam? Theo các chuyên gia văn hóa, những hoạt động thường niên cần tập trung hướng đến chủ thể của giá trị văn hóa là đồng bào; cần xây dựng chính sách đãi ngộ cho các nghệ nhân có nhiều cống hiến; tạo điều kiện thuận lợi nhất để đồng bào được thực hành truyền dạy những tinh hoa văn hóa truyền thống cho các thế hệ kế cận. Về hình thức tổ chức Ngày hội Văn hóa các dân tộc Việt Nam, nên tổ chức theo quy mô cụm, vùng, tỉnh nhằm tăng cường sự giao lưu giữa các dân tộc, tạo nên sự gắn kết và nâng cao ý thức gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa.
Bài và ảnh: DUY VĂN