Bài 4: Để bảo tàng quân đội có sức hấp dẫn hơn nữa
Chỉ khi nào những vấn đề này được "hóa giải", các bảo tàng quân đội mới có thể thực hiện trọn vẹn chức năng, nhiệm vụ của mình...
Những hạn chế, bất cập cần tháo gỡ
Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, tính đến nay, đã có 26/26 bảo tàng trong toàn quân được đầu tư cơ bản xây dựng mới nhà trưng bày. Nhiều bảo tàng đã được củng cố, nâng cấp hệ thống trưng bày cố định, góp phần phục vụ tuyên truyền giáo dục ngày càng hiệu quả. Hoạt động triển lãm chuyên đề, triển lãm lưu động được tổ chức tương đối đồng đều, rộng khắp, đa dạng nhân các sự kiện trọng đại của đất nước, cũng như dịp kỷ niệm ngày truyền thống của đơn vị. Công tác tuyên truyền, hướng dẫn phục vụ khách tham quan được tổ chức chặt chẽ, từng bước xã hội hóa, chuyên sâu, nâng cao được hiệu quả hoạt động.
    |
 |
|
Hiện vật khối lớn trưng bày tại Bảo tàng Phòng không - Không quân. |
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi và thành quả đạt được, hệ thống bảo tàng quân đội còn tồn tại những hạn chế, bất cập nhất định, như: Hệ thống trưng bày tuy đã được nâng cấp nhưng về mỹ thuật và nội dung chưa có nhiều đổi mới; một bộ phận đội ngũ hướng dẫn viên trình độ chưa chuyên sâu, nhất là về ngoại ngữ; ngân sách đầu tư, kinh phí bảo đảm hoạt động thường xuyên cho các bảo tàng chưa đáp ứng được so với nhu cầu thực tế. Nhà trưng bày ở một số bảo tàng xuống cấp nhưng thiếu kinh phí khắc phục, sửa chữa. Bên cạnh đó, có nơi mới chỉ tập trung cải tạo hạ tầng cơ sở mà chưa chú ý cân đối đến nội dung hoạt động, dẫn đến bảo tàng hoạt động còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao...
Vấn đề bảo quản tài liệu, tư liệu, hiện vật quý vẫn còn gặp khó khăn, đặc biệt là bảo quản những hiện vật khối lớn như máy bay, tên lửa, xe tăng, pháo, tàu thuyền... Những hiện vật này vừa đòi hỏi không gian trưng bày ngoài trời rộng, vừa đòi hỏi phải có mái che, đồng thời yêu cầu về chi phí bảo quản, bảo dưỡng lớn. Bởi thế, có không gian rộng trưng bày, mái che cho hiện vật khối lớn là mong muốn của phần lớn bảo tàng trong quân đội hiện nay. Nhìn những chiếc máy bay, xe tăng, tên lửa…phơi mưa, nắng ngày này qua ngày khác tại Bảo tàng Phòng không- Không quân, cả khách tham quan và những người làm công tác quản lý bảo tàng không khỏi xót xa, trăn trở.
Vấn đề sưu tầm hiện vật mới chỉ dừng ở mức phục vụ trưng bày cụ thể, chất lượng có hiện vật còn chưa tương xứng với lịch sử truyền thống của đơn vị. Công tác sưu tầm còn có những bất cập, nhất là kinh phí dành cho sưu tầm và trao đổi hiện vật còn hạn chế. Ngoài ra, biên chế tổ chức, xây dựng, quản lý đội ngũ cán bộ, nhân viên có nơi chưa theo kịp với sự phát triển và hoạt động của bảo tàng trong giai đoạn hiện nay. Thêm nữa, công tác kho bảo quản ở một số bảo tàng còn hạn chế; có nơi có kho nhưng chưa đảm bảo tiêu chí về thiết bị và diện tích như quy định...
Tại Bảo tàng Biên Phòng, Thượng tá Nguyễn Trọng Phương, Giám đốc bảo tàng cho biết: Theo thiết kế, không gian trưng bày hiện vật của bảo tàng bố trí từ tầng 5 đến tầng 7 của tòa nhà. Đây là trở ngại rất lớn cho khách tham quan, nhất là đoàn có số lượng người đông. Điều này khiến việc tiếp cận của người xem với bảo tàng có nhiều hạn chế...
Một trong những hạn chế đáng chú ý là tình trạng chung ở các bảo tàng trong quân đội là khả năng tận dụng những thành quả mà internet mang lại để tự quảng bá và đưa bảo tàng đến gần hơn với công chúng. Hiện nay, phần lớn các bảo tàng vẫn dựa vào cách quảng bá truyền thống là tuyên truyền theo vệt, đợt, thông qua truyền hình, báo in..., trong khi cách tìm hiểu thông tin khá phổ biến của khách tham quan, đặc biệt là giới trẻ hiện nay lại thông qua intetnet.
Theo lãnh đạo các bảo tàng như: Bảo tàng Vũ khí, Bảo tàng Hậu cần Quân đội, Bảo tàng Biên phòng..., thì việc xây dựng các trang thông tin điện tử vẫn đang là dự định. Rõ ràng, khi có sở hữu trang thông tin điện tử, đây sẽ là công cụ hữu hiệu để các bảo tàng tự đưa mình đến gần hơn với công chúng, và đây cũng là công cụ lý tưởng giúp các hiện vật "tự cất lời" thông qua các tin, bài, ảnh được đăng tải trên đó.
|
|
 |
|
Học sinh và khách tham quan Bảo tàng Hậu cần Quân đội. |
Cần những biện pháp cụ thể, sát thực tế
Để thực hiện tốt nhiệm vụ Quy hoạch tổng thể hệ thống bảo tàng Việt Nam đến năm 2020, Bộ Quốc phòng đã xác định kế hoạch và đề xuất một số giải pháp như: Triển khai Đề án xây dựng Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam mới; cải tạo, nâng cấp và chỉnh lý nội dung trưng bày của một số bảo tàng còn lại trong toàn quân gồm: Bảo tàng Quân khu 2; Bảo tàng Quân khu 4; Bảo tàng Quân đoàn 1; Bảo tàng Hóa học; Bảo tàng Đặc công; Bảo tàng Biên phòng; Bảo tàng Đường Trường Sơn; Bảo tàng Hậu cần, cũng sẽ được thực hiện trong giai đoạn này.
Cùng với thực hiện tốt việc quy hoạch hệ thống bảo tàng toàn quân, để các bảo tàng hoạt động đúng hướng, hiệu quả, ngoài nâng cao vai trò, trách nhiệm và sự quan tâm của lãnh đạo các đơn vị, cần xác định rõ những trọng tâm hoạt động của các bảo tàng. Trong đó, cần đổi mới toàn diện, sâu sắc, đa dạng hóa hoạt động của các bảo tàng; tổ chức hoạt động trưng bày, tuyên truyền, triển lãm chuyên đề, triển lãm lưu động mang tính chọn lọc; mở rộng phạm vi trưng bày để các hiện vật đến được với cán bộ, chiến sĩ, nhân dân vùng sâu, xa, biên giới hải đảo. Cùng với đó, cần coi trọng và thực hiện tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, nhân viên bảo tàng. Một biện pháp không kém phần quan trọng là phải đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào các hoạt động, quản lý, kiểm kê, bảo quản, trưng bày, tuyên truyền; đồng thời có cơ chế, chính sách hỗ trợ nghiên cứu hoàn thiện thủ tục pháp lý để công nhận, bảo quản, phát huy giá trị của các bảo vật quốc gia...
Không chỉ là nơi lưu giữ những hiện vật vô giá, phản ánh chân thực lịch sử quân sự của dân tộc ta qua mấy nghìn năm lịch sử, và tái hiện sinh động chặng đường hơn 70 năm xây dựng, chiến đấu, phát triển và trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng, hệ thống bảo tàng trong quân đội còn là nơi giáo dục truyền thống hiệu quả cho cán bộ, chiến sĩ quân đội; quảng bá lịch sử quân sự và Quân đội nhân dân Việt Nam với bạn bè quốc tế.
Xin nhắc lại những chia sẻ gan ruột của Trung tá Mai Thị Ngọc, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, để thay cho lời kết loạt bài này: Trong giai đoạn hiện nay, khi các thế lực phản động, thù địch đang ra sức kêu gọi phi chính trị hóa Quân đội; trắng trợn xuyên tạc, bóp méo lịch sử của đất nước ta, thì hiện vật tại hệ thống bảo tàng trong quân đội chính là tiếng nói khách quan, trung thực, chính xác nhất để góp phần bẻ gãy những luận điệu đó...
Bài, ảnh: KHÁNH HUYỀN