Tháng 4-1954, chiến sĩ Bùi Trần Lâm được Ban Quân y Quân khu Tây Bắc cử về phụ trách quân y của Tiểu đoàn Phòng không 539 (Quân khu Tây Bắc). Lúc đó, lực lượng của tiểu đoàn chỉ có một số ít là cán bộ và chiến sĩ cũ, còn lại là tuyển lựa từ đồng bào dân tộc Thái và một số chiến sĩ được chọn từ trại tù hàng binh ở thị xã Yên Bái. Số chiến sĩ đến từ trại tù hàng binh là những người bị giặc Pháp bắt khi chúng đi càn ở Đồng bằng sông Hồng. Chúng đưa những người này lên địa bàn phía Bắc lao động khổ sai, xây đắp công sự. Lợi dụng lúc vào rừng chặt gỗ về làm công sự, những người bị Pháp bắt trốn thoát, gặp bộ đội ta và theo các đồng chí về đơn vị tham gia quân đội cách mạng. Dù đến từ nhiều nơi như Thái Bình, Nam Định, Hưng Yên… nhưng hầu hết các chiến sĩ trong đơn vị đều có chung lòng yêu nước, căm thù giặc và có tinh thần chiến đấu rất cao.
Ông Lâm trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân về kỷ niệm với hai người đồng đội.
Ý chí căm thù, vượt mọi khó khăn chiến đấu chống giặc của cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn Phòng không 539 được thể hiện rõ nét trong những ngày tháng chiến đấu với bọn phỉ ở Lào Cai. Trong những lần nhận nhiệm vụ cấp cứu thương binh, chiến sĩ Lâm rất khâm phục hai người đồng đội đã dũng cảm, quên mình. Đó là đồng chí Ấp và đồng chí Khanh-Trung đội trưởng. Giữa tháng 9-1954, trong quá trình đi trinh sát, đồng chí Khanh cùng hai chiến sĩ khác bị địch phục kích và sát hại. Hôm sau, đồng chí Ấp dù bị thương vẫn xung phong đi trinh sát, tìm kiếm nhóm của đồng chí Khanh và lại bị giặc phục kích tại khu vực bản Quán Tiền Sán.
Ông Lâm nhớ lại: “Lần đó, đồng chí Ấp bị thương rất nặng do bị một viên đạn xuyên qua ngực phải. Tôi dùng một khối bông gạc to bịt chặt vết thương rồi để các chiến sĩ chuyển đồng chí Ấp về tuyến sau, còn tôi tiếp tục ở lại tìm kiếm đồng chí Khanh, nhưng không thấy. Trở về, tôi hỏi các chiến sĩ tải thương và được biết đồng chí Ấp đã hy sinh”.
Từ khi xuất ngũ cho đến nay, ông Lâm nhiều lần đi hỏi và tìm kiếm thông tin về hai người đồng đội đã hy sinh nhưng vẫn chưa có kết quả. Mong muốn của ông là qua bài viết này có thể tìm gặp được người thân của hai chiến sĩ Ấp và Khanh để thông tin cho họ biết: Đồng chí Ấp và đồng chí Khanh là hai chiến sĩ kiên cường, đã anh dũng hy sinh trong kháng chiến chống Pháp...
Bài và ảnh: ĐOÀN NAM