Đã hơn 30 năm qua, anh Đào Văn Nam (xã Vĩnh Lập, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương) cùng gia đình đi tìm hài cốt của bố. Theo giấy báo tử mà gia đình nhận được vào năm 1970, thì bố của anh Nam là Đào Huy Toàn, sinh năm 1942, nhập ngũ tháng 2-1964, hy sinh ngày 27-5-1967, nơi hy sinh: Thôn 4, xã Phú Thọ, huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. Lúc bố hy sinh, anh Nam mới 3 tuổi. Sau này khi có điều kiện, gia đình anh Nam đã nhiều lần đi tìm kiếm hài cốt của bố nhưng chưa có kết quả.

Theo bản trích lục quân nhân hy sinh thì đơn vị của bố anh Nam được ghi là e31, f2, Quân khu 5, nhưng theo danh sách liệt sĩ của f2 thì đơn vị lại là d7, e21, f2; quê huyện Thanh Trà và tên liệt sĩ là Đoàn Duy Toàn... Nhưng dẫu là huyện Thanh Trà hay họ Đoàn Duy thì anh Nam và gia đình cũng tin rằng đó chính là người bố thân yêu của mình, vì Hải Dương không có huyện Thanh Trà. Từ những thông tin có được, anh Nam đã tìm vào nơi bố mình hy sinh, nhưng, nghĩa trang một màu trắng toát, hàng trăm ngôi mộ đều chung dòng chữ "liệt sĩ chưa biết tên". Không biết cụ thể phần mộ của bố mình ở đâu, anh Nam ngậm ngùi thắp hương lên tất cả phần mộ trước khi ra về...

Tháng 5-1973, gia đình chị Trần Thị Quỳnh, số 16, ngõ 422, đường Ngô Gia Tự, phường Đức Giang (Long Biên, Hà Nội) nhận được giấy báo tử anh trai là liệt sĩ Trần Đức Thắng (nguyên quán: Xã Vũ Lăng, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình) hy sinh tại Mặt trận phía Nam. Theo giấy báo tử, anh Thắng hy sinh ngày 2-5-1970. Theo thông tin từ Phòng Chính sách Quân khu 7, cùng hy sinh một ngày với anh Thắng còn có 24 cán bộ, chiến sĩ thuộc c3, d1 và liệt sĩ được an táng tại R10, sông Sài Gòn. Nhiều năm gia đình mòn mỏi đi tìm nhưng không biết c3, d1 nay là đơn vị nào, hay đã giải thể; địa điểm R10, sông Sài Gòn là đâu? Gia đình chị Quỳnh cũng đã nhiều lần đưa thông tin tìm liệt sĩ trên báo, đài nhưng chưa có kết quả...

leftcenterrightdel
Trung tướng Lê Văn Hân, Chủ tịch Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam cùng cơ quan quân sự địa phương và người thân đón hài cốt liệt sĩ về yên nghỉ tại huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, tháng 11-2015.

Trên đây chỉ là hai trong hàng trăm nghìn trường hợp đang đi tìm HCLS. Theo Trung tướng Lê Văn Hân, nguyên Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, Chủ tịch Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam: Trải qua các cuộc chiến tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc, làm nhiệm vụ quốc tế, đã có hàng triệu cán bộ, chiến sĩ anh dũng hy sinh. Hiện vẫn còn gần 200.000 liệt sĩ chưa tìm thấy phần mộ, khoảng 300.000 HCLS tuy đã quy tập vào các nghĩa trang nhưng chưa xác định được danh tính. Do thời gian đã lâu, nhiều đơn vị đã giải thể hoặc biến động; hồ sơ lưu trữ về liệt sĩ một số đã thất lạc hoặc không còn đầy đủ; đồng đội của liệt sĩ nay phần lớn đã già yếu, trí nhớ giảm sút, thông tin về liệt sĩ ngày càng ít; địa bàn nơi xảy ra các trận đánh hiện đã thay đổi nhiều... nên việc tìm kiếm HCLS ngày càng khó khăn. Tìm được HCLS đã khó, nhưng xác định hài cốt đó là của liệt sĩ nào lại càng khó khăn hơn. Cùng với đó, việc điều tra, xác minh thân nhân liệt sĩ theo dòng mẹ để lấy mẫu sinh phẩm làm mẫu đối chứng cũng gặp khó khăn do địa chỉ nơi ở của nhiều gia đình liệt sĩ hiện đã thay đổi; nhiều gia đình liệt sĩ không còn dòng mẹ để lấy mẫu sinh phẩm làm mẫu đối chứng giám định ADN xác định danh tính liệt sĩ... Đó là những khó khăn rất lớn. Thời gian qua, Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam và các hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ tỉnh, thành phố trong cả nước luôn thể hiện sự nỗ lực với nhiều hình thức, giải pháp để có được những thông tin về liệt sĩ và HCLS. Tuy nhiên, để hoàn thành nhiệm vụ nặng nề này, hội rất mong nhận được sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp, ngành, tổ chức xã hội, các doanh nghiệp, doanh nhân, nhà hảo tâm... đồng hành trong việc tìm kiếm hài cốt và xác định danh tính liệt sĩ. 

Từ những thông tin trong bài viết, các đơn vị, cựu chiến binh và nhân dân, ai có thông tin về phần mộ liệt sĩ Đào Huy Toàn và liệt sĩ Trần Đức Thắng, xin báo cho chuyên mục "Thông tin về mộ liệt sĩ", Báo Quân đội nhân dân, số 7 Phan Đình Phùng, TP Hà Nội; ĐT: 069.696514; 0243.7478610.

Bài và ảnh: PHAN THAO - QUÝ HOÀNG