Theo USNI News, ngay trong phần mở đầu, Sách Trắng đã nêu rõ: “Ngay từ bây giờ, Hải quân phải bắt tay vào đóng thêm nhiều tàu hơn và phải đổi mới công nghệ. Để duy trì năng lực cạnh tranh, chúng ta phải bắt đầu từ ngay hôm nay và phải đổi mới nhanh hơn”.
Sách Trắng của Hải quân Mỹ đánh giá môi trường an ninh hiện tại ngày càng phức tạp và cạnh tranh cũng nhiều hơn. Khi dân số thế giới gia tăng, người ta lại càng hướng ra biển. “Chính chuyển biến đó làm thay đổi bản chất chiến tranh và cuộc cạnh tranh của hải quân. Chiến lược này đang được hàng loạt đối thủ tận dụng ở các mức độ khác nhau”, Sách Trắng nhận định.
Sách Trắng đã nêu ra một loạt các thách thức mà Hải quân Mỹ phải đối mặt.
Một là, cả Trung Quốc và Nga hiện đều có đủ khả năng cạnh tranh với Mỹ trên phạm vi toàn cầu và trên tất cả lĩnh vực. Hai nước này có sức mạnh đáng kể trong lĩnh vực vũ trụ, internet và hạt nhân. Cả hai đang thách thức tầm ảnh hưởng và lợi ích của Mỹ tại các khu vực trên thế giới, “thường là trong không gian biển”. Sách Trắng Quốc phòng năm 2015 của Trung Quốc đã xác định: “Trung Quốc cần phải phát triển lực lượng quân sự trên biển hiện đại tương xứng với các lợi ích phát triển và an ninh quốc gia, nhằm hỗ trợ xây dựng Trung Quốc thành một cường quốc biển”. Mục tiêu này được thể hiện trong nỗ lực đóng tàu chiến của Trung Quốc với “hạm đội tàu chiến đang được hiện đại hóa với tốc độ nhanh đáng kinh ngạc và chưa có dấu hiệu dừng lại”. Sách Trắng của Hải quân Mỹ đưa ra hai ví dụ cụ thể là tính đến năm 2009, Trung Quốc mới chỉ có một tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo. Kể từ đó, Trung Quốc đã bổ sung thêm 3 chiếc tương tự khác. Chỉ trong năm ngoái, Hải quân Trung Quốc đã được biên chế 18 tàu ngầm.
Tàu sân bay USS Gerald R.Ford của Mỹ. Ảnh: Market Watch
Trong khi đó, Nga cũng có kế hoạch của riêng mình thông qua việc công bố “Học thuyết biển” hồi năm 2015, nhằm “tăng cường vị trí của Nga như một cường quốc biển”. Hải quân Nga đã mở rộng khu vực hoạt động ở Biển Ban-tích, Biển Đen, Địa Trung Hải và Biển Cát-xpi. Nga cũng không ngừng hiện đại hóa hạm đội tàu ngầm. Chỉ mới tháng trước, nước này đã cho hạ thủy chiếc tàu ngầm tấn công hạt nhân thứ hai lớp Yasen.
Hai là, chương trình hạt nhân của Triều Tiên và lực lượng hải quân I-ran ngày càng lớn mạnh “với những hành động khiêu khích tại eo biển Hoóc-mút, Vịnh Ba Tư”. “Hải quân Mỹ và các đối tác có lợi ích phải duy trì tự do hàng hải”, Sách Trắng khẳng định.
Ba là, mối đe dọa từ các nhóm khủng bố qua các hoạt động buôn lậu vũ khí, cài mìn ngoài khơi Y-ê-men, bắt cóc và sát hại thường dân tại vùng biển Xu-lu (thuộc Phi-líp-pin) và những nơi khác.
Sách Trắng của hải quân Mỹ đánh giá các thách thức nêu trên là “nghiêm trọng”. “Tính phức tạp và nhịp độ của các thách thức đòi hỏi khả năng ứng phó nhanh”, Sách Trắng xác định. Để làm được điều đó đòi hỏi lực lượng hải quân Mỹ phải duy trì sự hiện diện cũng như có khả năng hoạt động tự do tại các vùng biển quốc tế. Sách Trắng cho rằng sự hiện diện của hải quân Mỹ trên khắp thế giới là một công cụ giúp Mỹ duy trì tầm ảnh hưởng lâu dài thông qua việc góp phần ngăn chặn xung đột, trấn an đồng minh và đối tác, mở ra nhiều cơ hội hợp tác. Bên cạnh đó, theo Sách Trắng, các tàu chiến Mỹ chính là “lãnh thổ có chủ quyền”, nên “các tàu có thể đóng vai trò là một địa điểm ngoại giao có một không hai phục vụ cho việc làm ăn của đất nước nếu cần”. Không những vậy, các tàu chiến Mỹ còn có đủ khả năng hỗ trợ trong giai đoạn đầu khi xảy ra thảm họa thiên nhiên.
Theo Sách Trắng, mục tiêu đặt ra của hải quân Mỹ trong thời gian tới là xây dựng hạm đội tàu chiến gồm 355 chiếc. Tuy nhiên, một hạm đội 355 tàu chiến mà sử dụng công nghệ của hiện tại là chưa đủ để giúp hải quân Mỹ duy trì ưu thế trên biển. “Hạm đội tàu chiến phải lớn hơn và mạnh hơn. Vấn đề cấp bách đặt ra trước mắt chúng ta là lực lượng hải quân cần phải có năng lực mạnh hơn, nếu không kiên quyết hành động, chúng ta sẽ thấy hải quân yếu đi. Vì vậy, chúng ta phải nhanh chóng tăng số lượng tàu và năng lực tác chiến cho hải quân... Nếu đóng thêm tàu mới với những chu trình cải tiến kỹ thuật nhanh hơn, chúng ta còn có thể tiết kiệm được chi phí”, Sách Trắng nêu rõ.
Cho rằng “tốc độ mà các đối thủ tiềm tàng của chúng ta đang vận động đòi hỏi chúng ta phải tăng tốc hành động”, Sách Trắng xác định thời gian là vấn đề quan trọng đối với hải quân Mỹ hiện nay: “Lợi thế của chúng ta đang giảm dần. Chúng ta phải đảo ngược xu hướng này... Chúng ta cần một hạm đội tàu lớn hơn, tốt hơn vào những năm 20, chứ không phải những năm 40 của thế kỷ 21”.
HOÀNG VŨ