Tuyên bố Rô-ma và tương lai không rõ ràng của EU

Một liên minh độc đáo

Tuyên bố Rô-ma được ký tại khán phòng Ô-ra-di ê Cu-ri-a-di (Orazi e Curiazi) trên đồi Ca-pi-tôn-li-nê (Capitoline) ở thủ đô Rô-ma, chính là nơi Hiệp ước Rô-ma được ký kết 60 năm trước đây. Hiệp ước được ký kết năm 1957 đã chính thức thiết lập Cộng đồng Kinh tế châu Âu (EEC), mở đường cho việc thành lập EU sau này. Tuyên bố được xem là kết quả quan trọng của Hội nghị Thượng đỉnh EU kỷ niệm 60 năm Ngày ký Hiệp ước Rô-ma, tổ chức ở thủ đô Rô-ma của I-ta-li-a. Tuyên bố Rô-ma nhấn mạnh tới một liên minh độc đáo với các thể chế chung và các giá trị mạnh mẽ, một cộng đồng hòa bình, tự do, dân chủ, nhân quyền, có sự thượng tôn pháp luật.

Theo Tuyên bố Rô-ma, các nhà lãnh đạo EU khẳng định quyết tâm làm cho liên minh này trở nên mạnh mẽ hơn và kiên cường hơn thông qua sự thống nhất, đoàn kết và tôn trọng các nguyên tắc chung. Các nhà lãnh đạo EU bày tỏ mong muốn về một liên minh an toàn, thịnh vượng, có sức cạnh tranh, bền vững và có trách nhiệm xã hội trong 10 năm tới, với ý chí và năng lực đóng vai trò then chốt trong thế giới toàn cầu cũng như trong việc thúc đẩy toàn cầu hóa.

Tương lai mịt mờ trong các mối quan hệ rạn nứt

Trong Tuyên bố Rô-ma, các nhà lãnh đạo đã cam kết “vạch ra một tầm nhìn chung cho những năm tới”. Việc nhắc tới “nhịp độ và cường độ khác nhau” trong hội nhập là cách nói giảm nhẹ đề xuất “EU nhiều tốc độ”, với các nhóm quốc gia khác nhau trong khối hội nhập với các tốc độ khác nhau. Do đề xuất này vấp phải sự chỉ trích nặng nề của các nước Đông Âu nên nó đã không được đề cập cụ thể. Tuy nhiên, đề xuất này vẫn được ghi trong tuyên bố chung. Ngoài ra, Tuyên bố Rô-ma cũng khẳng định, EU sẽ để ngỏ cánh cửa cho những nước muốn gia nhập EU sau này.

Một số nhà phân tích đánh giá kết quả đạt được của hội nghị chỉ ở mức khiêm tốn khi không thể chỉ ra một tương lai rõ ràng cho EU. Có thể thấy rõ, điều quan trọng nhất là hội nghị vẫn chưa tìm được đường hướng tương lai cho EU. Chưa có quyết định hay kịch bản cụ thể nào được đề ra để liên minh này theo đuổi trong thời gian tới đây.

Có thể thấy trong EU, bất đồng đang nhiều hơn đồng thuận. Căng thẳng, lo lắng đang bao trùm. Nguyên nhân có thể thấy rõ là hội nghị diễn ra trong bối cảnh Anh đang chuẩn bị kích hoạt tiến trình rời khỏi EU, còn gọi là Brexit, vào ngày 29-3. Một số nhà lãnh đạo châu Âu đã tỏ ý bi quan trước việc Anh rời khỏi EU. Đáng chú ý, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Giăng Clốt Giăng-cơ (Jean-Claude Juncker) phát biểu tại hội nghị rằng, Lễ kỷ niệm 60 năm Hiệp ước Rô-ma không có sự tham dự của Anh là một "thời khắc đáng buồn". Theo ông Giăng-cơ, việc Anh rời EU là một "thảm kịch" cho cuộc gặp của 27 quốc gia thành viên EU ở Rô-ma.

Ba Lan tới phút chót mới chấp nhận ký Tuyên bố Rô-ma. Điều này cho thấy sự bất đồng, rạn nứt trong EU vẫn đang hiện hữu do những lợi ích, quan điểm khác nhau của mỗi nước. Mặc dù trong Tuyên bố Rô-ma, các nhà lãnh đạo EU khẳng định sẽ tìm kiếm sự thống nhất và đoàn kết hơn nữa, nhưng đã thừa nhận một thực tế là EU đang đối mặt với những thách thức chưa từng có, cả trong nội khối cũng như trên phạm vi toàn cầu, từ các cuộc xung đột khu vực, nạn khủng bố, sức ép người di cư, chủ nghĩa bảo hộ cho đến những bất bình đẳng kinh tế và xã hội.

NGUYỄN HÒA