BBC cho biết cuộc trưng cầu ý dân đã diễn ra trong tình trạng hỗn loạn khi xảy ra đụng độ giữa lực lượng cảnh sát và những người ủng hộ độc lập của Catalonia khiến một số người phải nhận sự hỗ trợ y tế. Đây được coi là một trong những cuộc khủng hoảng chính trị lớn nhất tại Tây Ban Nha kể từ sau khi nước này khôi phục nền dân chủ vào năm 1975. Viết trên trang mạng xã hội Twitter, Bộ trưởng Nội vụ Tây Ban Nha Juan Ignacio Zoido khẳng định, lực lượng cảnh sát đã phản ứng “tương xứng và chuyên nghiệp”.

Trước đó, hàng nghìn cảnh sát Tây Ban Nha được triển khai tại Catalonia để ngăn chặn cuộc bỏ phiếu mà Tòa án Hiến pháp Tây Ban Nha khẳng định là vi hiến. Ngày 30-9, Bộ Nội vụ Tây Ban Nha cho biết, lực lượng an ninh Tây Ban Nha đã thực thi chỉ thị của tòa án, đóng cửa ít nhất 2.300 trụ sở công quyền có thể được trưng dụng làm các điểm bỏ phiếu cũng như tiến hành kiểm tra các trụ sở bị các tổ chức ủng hộ độc lập chiếm đóng trái phép. Trong khi đó, kể từ ngày 29-9, hàng nghìn người ủng hộ Catalonia tách khỏi Tây Ban Nha đã chiếm nhiều trường học và tòa nhà nhằm dùng làm điểm bỏ phiếu để bảo đảm chúng có thể được mở cửa trong ngày 1-10.

leftcenterrightdel
Người biểu tình ở Barcelona phản đối cuộc trưng cầu ý dân. Ảnh: elpais.com 
Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy đã kêu gọi lãnh đạo vùng Catalonia hủy bỏ cuộc trưng cầu ý dân, hối thúc các chính trị gia vùng Catalonia phải tuân thủ luật pháp, chấm dứt mọi hành vi bất tuân dân sự và ngừng các hành động quá khích khiến tình hình leo thang căng thẳng. Tổng công tố Tây Ban Nha tuyên bố Thủ hiến Catalonia, Carles Puigdemont-người đã thúc đẩy cuộc trưng cầu ý dân về vấn đề độc lập, có thể bị bắt giữ vì tội bất tuân dân sự, lạm dụng quyền lực và sử dụng sai công quỹ vào công tác chuẩn bị cho cuộc trưng cầu ý dân. 

Cùng đó, hàng nghìn người biểu tình đã đổ ra các đường phố ở thủ đô Madrid và Barcelona-thủ phủ vùng lãnh thổ Catalonia, nhằm biểu thị sự ủng hộ thống nhất và Hiến pháp Tây Ban Nha, phản đối cuộc trưng cầu ý dân. Người biểu tình đã giương cao quốc kỳ Tây Ban Nha, hô vang "Catalonia là một phần của Tây Ban Nha!", và "Tôi là người Tây Ban Nha, Tây Ban Nha, Tây Ban Nha". Một số người thậm chí còn kêu gọi bắt giam Thủ hiến Catalonia, Carles Puigdemont.

Catalonia trở thành một phần lãnh thổ của Tây Ban Nha vào năm 1469. Trong 5 năm trở lại đây, chính quyền Catalonia liên tục kiến nghị chính phủ Trung ương cho phép trưng cầu ý dân về độc lập nhưng luôn bị Madrid từ chối. Chính phủ Tây Ban Nha cho rằng, Catalonia đã có quyền tự trị rộng rãi giống các khu vực khác như xứ Basque và Galicia. Theo BBC, chiếm 16% dân số Tây Ban Nha, Catalonia là một trong những vùng phát triển nhất, đóng góp 25,6% kim ngạch xuất khẩu, 19% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), chiếm 20,7% tổng vốn đầu tư nước ngoài của “xứ sở bò tót”. Nếu vùng này tách ra, Tây Ban Nha sẽ mất đi đầu tàu kinh tế và nguồn thuế quan trọng bởi Catalonia là nơi tập trung nhiều tập đoàn lớn và viện nghiên cứu tốt nhất nước. Thủ phủ Barcelona là một trong những thành phố lớn nhất thế giới, thu hút gần gấp đôi lượng du khách so với thủ đô Madrid. “Nước Anh vẫn là nước Anh nếu không có Scotland. Tây Ban Nha không có Catalonia là một trường hợp hoàn toàn khác”, Luis Bassets, nhà bình luận của tờ El País viết.

Tuy nhiên, việc tách khỏi Tây Ban Nha cũng chưa chắc là tốt cho Catalonia. Giới phân tích cho rằng, nếu nhìn nhận sâu hơn thì sẽ thấy điều hoàn toàn ngược lại. Tách khỏi Tây Ban Nha đồng nghĩa với việc Catalonia cũng sẽ phải rời khỏi Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) và Liên minh châu Âu (EU), ít nhất là trong ngắn hạn. Việc rời khỏi Eurozone có thể gây ra nhiều vấn đề kinh tế cho Catalonia, bởi chính quyền khu vực hiện vẫn còn mắc nợ cao và điều đó sẽ nghiêm trọng hơn nếu Catalonia không thể nhận cứu trợ từ các quỹ cứu trợ tài chính của Eurozone. Trong một nghiên cứu của mình, Credit Suisse Group ước tính GDP của Catalonia sẽ giảm gần 20% nếu tách khỏi Tây Ban Nha, do các doanh nghiệp sẽ rời đi và hoạt động thương mại với phần còn lại của Tây Ban Nha cũng bị ảnh hưởng. GDP giảm 20% đồng nghĩa Catalonia sẽ còn nghèo hơn cả phần còn lại của Tây Ban Nha, chưa kể hoạt động ly khai còn gây ra tình trạng dòng vốn chảy ra khỏi khu vực, bất ổn tài chính và sự ra đời của một loại tiền tệ mới.

HOÀNG VŨ