Căn cứ không quân Incirlik nằm ở phía nam Thổ Nhĩ Kỳ, là cơ sở quân sự quan trọng, mang tầm chiến lược của Mỹ kể từ thời Chiến tranh lạnh, bởi nó có vị trí nằm “sát” các điểm nóng bậc nhất thế giới. Và mỗi khi Ankara và Washington bất hòa, căn cứ này lại bị biến thành con tin để mặc cả.
Ông Cavusoglu cũng cho biết thêm, người dân Thổ Nhĩ Kỳ đang phản ứng trước sự hiện diện của quân đội Mỹ tại Căn cứ không quân Incirlik, do chính sách không thân thiện của Washington và "những động thái sai lầm" đối với Ankara. Trong phát biểu của mình, Ngoại trưởng Cavusoglu nhấn mạnh, Ankara hy vọng Mỹ xem xét và loại bỏ những hành động sai lầm của mình. Ông khẳng định Thổ Nhĩ Kỳ còn nhiều biện pháp để đối phó.
Nguyên nhân trực tiếp của sự căng thẳng trên được cho là bắt nguồn từ việc Ủy ban Quân vụ của Thượng viện Mỹ ngày 24-5 thông qua dự luật chính sách quốc phòng trị giá 716 tỷ USD, trong đó bao gồm các biện pháp ngăn chặn Thổ Nhĩ Kỳ mua máy bay F-35. Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ ngay sau đó tuyên bố Ankara sẽ có hành động trả đũa nếu Washington phá vỡ thương vụ F-35 giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Tập đoàn Lockheed Martin.
    |
 |
|
Các máy bay chiến đấu tại căn cứ không quân của Mỹ ở Incirlik, Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Reuters |
Theo kế hoạch, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ mua hơn 100 máy bay chiến đấu F-35 của Tập đoàn Lockheed Martin và đang đàm phán với Washington về việc mua tên lửa Patriot. Tuy nhiên, tháng 12 năm ngoái, Thổ Nhĩ Kỳ đã ký thỏa thuận với Nga mua Hệ thống tên lửa đất đối không S-400, coi đây như một phần trong kế hoạch của Ankara nhằm tăng cường khả năng phòng thủ trong bối cảnh các cuộc xung đột tại khu vực biên giới với Syria và Iraq gia tăng thời gian qua. Động thái này của Ankara đã gây “khó chịu” cho các nước thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Các quan chức NATO đã cảnh báo Thổ Nhĩ Kỳ về những hậu quả phải gánh chịu. Song phía Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng, quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ và các thỏa thuận với Nga không phải là sự thay thế cho mối quan hệ của Ankara với phương Tây, đồng thời cáo buộc Mỹ cố tình kiểm soát những hành động của Thổ Nhĩ Kỳ.
Ngoại trưởng Cavusoglu, trong một cuộc phỏng vấn với Kênh CNN tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, cho rằng đề xuất tạm ngừng các thương vụ bán vũ khí bao gồm các máy bay F-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ là sai lầm, không hợp lý và không phù hợp với mối quan hệ giữa các đồng minh trong NATO. Phát ngôn viên Bộ ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ, Akzo khẳng định rằng: "Thổ Nhĩ Kỳ cần phát triển hệ thống phòng thủ tên lửa càng sớm càng tốt. Chúng tôi không thể mua những hệ thống tên lửa phòng không cần thiết từ Mỹ, châu Âu. Vì vậy, nhập khẩu từ Nga cũng là điều tự nhiên để bảo vệ an ninh quốc gia". Tuy nhiên, suy nghĩ của phía Thổ Nhĩ Kỳ rằng “chúng tôi đã hoàn thành nghĩa vụ trong hợp đồng F-35, hy vọng các bên liên quan cũng thực hiện nghĩa vụ đối với chúng tôi”, như ông Akzo tuyên bố, đã không “trùng” với suy nghĩ từ Mỹ. Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ Wess Mitchell khẳng định, việc Thổ Nhĩ Kỳ mua S-400 của Nga sẽ khiến chính quyền Ankara có thể rơi vào diện bị trừng phạt.
Đáp trả những đe dọa từ Mỹ, tờ Yeni Safak dẫn nguồn tin từ Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, Ankara đã tính đến việc mua tiêm kích Su-57 nếu Mỹ ngừng thỏa thuận bán máy bay chiến đấu F-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ. Yeni Safak dẫn nguồn tin quân sự cho biết, hợp tác Nga-Thổ Nhĩ Kỳ trong lĩnh vực công nghệ quốc phòng đã được thảo luận trong chuyến thăm của Tổng thống Nga V.Putin đến Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 4-3 và nó có thể bao gồm thỏa thuận mua các máy bay chiến đấu Su-57, một đối thủ cạnh tranh trực tiếp với F-35 của Mỹ.
Có thể thấy rõ, quan hệ giữa Ankara và Washington không phải bây giờ mới căng thẳng. Gần đây nhất, kể từ sau cuộc đảo chính bất thành tại Thổ Nhĩ Kỳ hồi tháng 7-2016, cũng như việc các nhóm vũ trang thuộc Liên minh Dân chủ người Kurd (PYD) và các Đơn vị bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG) được Washington hậu thuẫn trong cuộc chiến chống Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Syria, “vết rạn” ngày càng lớn hơn. Đúng như một nhà phân tích đã bình luận, Mỹ không phải đồng minh đáng tin cậy của Thổ Nhĩ Kỳ. Quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ vốn chẳng mấy tốt đẹp thời gian qua, nay có thể rơi xuống mức “đáy”.
NGUYỄN HÒA