Thế giới tuần qua: Thách thức an ninh và bạo lực

1. Xả súng tại sân bay Mỹ

Một vụ xả súng đã xảy ra tại sân bay Fort Lauderdale-Hollywood, bang Florida, Mỹ vào khoảng 13h ngày 6-1 (giờ địa phương) đã khiến 5 người thiệt mạng và 8 người khác bị thương.

Nghi phạm được xác định là Esteban Santiago, 26 tuổi, từng phục vụ trong lực lượng Vệ binh quốc gia tại Puerto Rico và ở Iraq 10 tháng. Santiago được cho giải ngũ hồi tháng 8-2016 do không đáp ứng được yêu cầu của lực lượng Vệ binh quốc gia. Cách đây vài tháng, Santiago đã nhập viện để đánh giá sức khỏe tâm thần do liên tục nghe có tiếng nói trong đầu thúc giục gia nhập tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS.

Santiago đã gửi súng, đạn trong hành lý ký gửi trên chuyến bay của hãng hàng không Delta số hiệu 2182 tới sân bay Fort Lauderdale. Sau khi xuống sân bay, Santiago lấy hành lý và vào nhà vệ sinh nạp đạn; sau đó, hắn quay ra băng chuyền hành lý ở khu vực nhà ga số 2 và bắn hết băng đạn vào các nạn nhân một cách ngẫu nhiên.

Các vụ xả súng liên tục xảy ra gần đây đã khiến nước Mỹ rúng động và nhiều chính khách đã lên tiếng về việc xiết chặt sở hữu súng đạn ở quốc gia này.

2. Đánh bom hàng loạt ở Afghanistan

Ngày 10-1, một vụ đánh bom kép đã xảy ra tại Afghanistan khiến hơn 50 người thiệt mạng, trong đó có 5 nhà ngoại giao Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (UAE) đang thực hiện các hoạt động nhân đạo tại đây, và hơn 100 người khác bị thương.

Vụ đánh bom liều chết đầu tiên do một phần tử Taliban tiến hành ở Lashkar Gah, thủ phủ tỉnh Helmand, đã làm ít nhất 7 người thiệt mạng. Ngay sau vụ đánh bom nói trên, hai vụ nổ đã liên tiếp xảy ra gần tòa nhà Quốc hội ở thủ đô Kabul khiến 30 người thiệt mạng và 80 người bị thương, phần lớn nạn nhân là dân thường và nhân viên làm việc tại Quốc hội. Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani đã lên án vụ tấn công, coi đây là hành động “dã man” khi tấn công nhằm vào dân thường.

Vài giờ sau, vụ đánh bom thứ ba xảy ra bên trong nhà khách của chính quyền tỉnh Kandahar, làm ít nhất 11 người thiệt mạng và gần 20 người khác bị thương. Vụ đánh bom xảy ra khi các nhà ngoại giao của Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) đang có chuyến thăm tới Kandahar để dự lễ khánh thành 1 bệnh viện tại đây.

Các vụ đánh bom làm gia tăng quan ngại về tình hình an ninh ngày càng xấu đi ở Afghanistan, đặc biệt là trước mối đe dọa của các phiến quân Taliban, mạng lưới khủng bố al-Qaeda và tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS.

3. Quan hệ Mỹ - Cuba tiếp tục ấm lên

Ngày 12-1, Chính quyền Mỹ đã tuyên bố bãi bỏ chính sách “chân ướt, chân ráo” vốn khuyến khích người dân Cuba nhập cư trái phép vào Mỹ. Chính sách này cho phép người dân Cuba không có thị thực vẫn trở thành công dân Mỹ; trong khi đó, người từ nước khác nhập cư trái phép vào Mỹ sẽ bị trục xuất về nước.

Chính sách “chân ướt, chân ráo” ra đời dưới thời Tổng thống Bill Clinton năm 1995 và đã được áp dụng hơn 20 năm nay. Với việc bãi bỏ chính sách này, Tổng thống Barack Obama cho rằng nước Mỹ “đang đối xử với người dân Cuba giống như người di cư tới từ các nước khác”.

Phía Cuba đã hoan nghênh quyết định này của Mỹ và coi đây là bước tiến quan trọng trong quan hệ song phương. Đổi lại, Cuba cũng sẽ tiếp nhận người di cư Cuba bị Mỹ trục xuất thay vì từ chối như trong nhiều năm qua. Cuba cũng cho rằng việc người dân Cuba di cư bất hợp pháp tới Mỹ được phép trở thành công dân Mỹ sau 1 năm là không phù hợp với bối cảnh cải thiện quan hệ giữa hai nước và kêu gọi Mỹ gỡ bỏ quy định này.

Trước khi kết thúc nhiệm kỳ Tổng thống, ông Obama đã rất nỗ lực để bình thường hóa quan hệ với Cuba. Chính quyền của ông đã nới lỏng hàng loạt các lệnh cấm vận về thương mại và du lịch với Cuba, cho phép nhiều doanh nghiệp Mỹ làm ăn với đảo quốc vùng Caribbean này. Nhiều người cũng đang kêu gọi Tổng thống đắc cử Donald Trump tiếp tục thúc đẩy những nỗ lực và các di sản của chính phủ tiền nhiệm để lại trong cải thiện quan hệ với Cuba sau khi ông này chính thức nhậm chức Tổng thống Mỹ vào ngày 20-1 tới.

4. Australia tăng cường nỗ lực chống khủng bố

Australia cho biết Chính phủ nước này đang lên một kế hoạch lớn chống khủng bố và bảo đảm an ninh nội địa. Theo đó, Australia sẽ thành lập một “siêu bộ” chuyên trách giải quyết mối đe dọa ngày càng gia tăng này.

Việc thành lập “siêu bộ” chống khủng bố đã được Thủ tướng Turnbull và các thành viên nội các bàn bạc. “Siêu bộ” sẽ bao gồm Cảnh sát liên bang Australia, Cơ quan An ninh tình báo Australia và Lực lượng Biên phòng Australia. Cơ quan này sẽ hoạt động giống như Bộ Nội vụ Anh và Bộ An ninh Nội địa Mỹ nhằm tăng cường khả năng kết nối, liên lạc và chia sẻ thông tin để đối phó với các mối đe dọa khủng bố.

Ý tưởng thành lập “siêu bộ” chống khủng bố thu hút được sự quan tâm đặc biệt của người dân và các thành viên chính phủ. Đặc biệt là sau khi Cảnh sát Liên bang Australia và Cảnh sát bang Victoria phối hợp triệt phá thành công âm mưu khủng bố trong ngày Giáng sinh ở thành phố Melbourne sau khi nhận được tin tình báo từ Cơ quan An ninh tình báo.

Việc thành lập “siêu bộ” nhằm điều phối hoạt động của các cơ quan, lực lượng nói trên sao cho hiệu quả hơn sẽ giúp cải thiện khả năng ứng phó của Australia trước mối đe dọa khủng bố toàn cầu.

5. Nhật Bản để mở khả năng triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD

Trong một cuộc họp báo ngày 10-1 vừa qua Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Tomomi Inada tuyên bố: “Bộ Quốc phòng Nhật Bản không có kế hoạch triển khai Hệ thống phòng thủ tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) vào giai đoạn này, nhưng việc lắp đặt loại vũ khí mới này có thể là một trong những biện pháp nhằm tăng cường các khả năng phòng thủ tên lửa của chúng ta.”

Ngày 13-1, Bà Tomomi Inada đã tới thăm đảo Guam (Mỹ) tại Thái Bình Dương và tham quan hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD đặt tại đây. Bộ Quốc phòng Nhật Bản cho hay các chương tên lửa và hạt nhân của Triều Tiên đang gây ra mối đe dọa mới, buộc Bộ Quốc phòng nước này phải cân nhắc những bước đi thích hợp.

Hồi tháng 7-2016, Hàn Quốc và Mỹ cũng đã nhất trí sẽ triển khai một hệ thống THAAD tại nước này nhằm chống lại các mối đe dọa từ phía Triều Tiên. Ngay sau đó, phía Hàn Quốc cũng đã tới tham quan hệ thống THAAD triển khai tại đảo Guam. Hệ thống THAAD này được triển khai vào năm 2013 để đối phó với các vụ thử tên lửa đạn đạo tầm trung Hwasong-10 của Triều Tiên.

Tình hình trên bán đảo Triều Tiên thời gian gần đây liên tục nóng lên với các chương trình phóng tên lửa và thử hạt nhân và việc Mỹ tăng cường hiện diện quân sự tại Hàn Quốc. Trước những diễn biến đó, Nhật Bản đang cân nhắc khả năng tăng cường sức mạnh phòng thủ tên lửa của riêng Nhật Bản, trong đó tham quan hệ thống THAAD có thể là một bước trong quá trình tăng cường sức mạnh này.

6. Thử thách đón chờ Tổng thống đắc cử Donald Trump

Ngày 10-1, Tổng thống Mỹ đương nhiệm Barack Obama đã đọc diễn văn chia tay Nhà Trắng. Theo kế hoạch, ngày 20-1 tới, ông Donald Trump sẽ chính thức nắm quyền, trở thành Tổng thống thứ 45 của nước Mỹ. Tuy nhiên, ngay từ thời điểm này, nhiều khó khăn, thách thức đã đang chờ đón người kế nhiệm Tổng thống Obama.

Thách thức đầu tiên là việc ông Trump sẽ phải ổn định được niềm tin của người dân và liên minh trong nước trong bối cảnh chia rẽ đang diễn ra sâu sắc trong xã hội Mỹ cũng như rạn nứt trong liên minh điều hành đất nước sau cuộc bầu cử Tổng thống vừa qua. Ngay trước dấu mốc quan trọng 20-1 tới, đã có nhiều người kêu gọi xuống đường biểu tình phản đối Tổng thống đắc cử. Việc hàn gắn rạn nứt là tiền đề quan trọng để nước Mỹ tiếp tục thực hiện tốt các mục tiêu tiếp theo của mình.

Tiếp tục trong chính sách đối nội, việc xóa bỏ những di sản của Tổng thống tiền nhiệm Obama cũng là một thách thức đối với ông Trump. Tổng thống đắc cử Trump luôn tuyên bố sẽ thay thế Đạo luật Chăm sóc sức khỏe hợp túi tiền (Obamacare) trong suốt chiến dịch tranh cử của mình và thay thế nó bằng một “cái gì đó” lớn hơn. Tuy nhiên, “cái gì đó” lớn hơn cần phải thu được lòng tin của người dân và đem lại lợi ích cho những nhóm người yếu thế mới mong lấy được lòng tin của một bộ phận không nhỏ những người đang được hưởng lợi từ Obamacare. Mới đây, lưỡng viện Mỹ đã thông qua nghị quyết cung cấp ngân sách cho phe Cộng hòa để bãi bỏ Obamacare. Tuy nhiên, đây mới chỉ là bước đi đầu tiên và còn nhiều việc phải làm ở phía trước.

Vấn đề nhập cư cũng sẽ gây không ít khó khăn cho ông Trump khi ông tuyên bố sẽ xiết chặt chính sách nhập cư và trục xuất hơn 2 triệu người nhập cư bất hợp pháp. Tuy nhiên, điều này sẽ gia tăng áp lực lên lực lượng thực thi pháp luật khi hằng năm có hàng triệu người tìm cách nhập cư bất hợp pháp và nước Mỹ. Việc xây dựng bức tường dọc biên giới Mỹ - Mexico cũng đang gặp nhiều khó khăn, trong đó có việc yêu cầu Mexico trả chi phí và nhiều ý kiến phản đối từ cả nước Mỹ và quốc gia láng giềng Mexico.

Về đối ngoại, tân Tổng thống sẽ phải đối mặt với các hoạt động hiếu chiến từ các tổ chức khủng bố như al-Qaeda, tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS và các chi nhánh của chúng ở khắp nơi trên thế giới. Khủng bố sẽ tiếp tục leo thang, nhằm vào nước Mỹ và các đồng minh thân cận, đặc biệt là ở châu Âu. Đây là vấn đề nan giải cho một tân Tổng thống vốn chỉ quen với việc điều hành các hoạt động kinh doanh. Quan hệ của Mỹ với các quốc gia đồng minh truyền thống, các cường quốc như Nga, Trung Quốc cũng như các tổ chức khu vực trên thế giới cũng sẽ khiến Tổng thống đắc cử Donald Trump đau đầu trong nhiệm kỳ sắp tới.

Trở thành Tổng thống của nước Mỹ là phải đối đầu với nhiều thách thức, trong đó còn có nguy cơ nền kinh tế tiếp tục rơi vào suy thoái, khó khăn trong vận hành bộ máy chính phủ mới, đòi hỏi phải nâng cao đời sống cho tầng lớp người lao động, đảm bảo và tăng cường an ninh... Với một Tổng thống chưa có nhiều kinh nghiệp chính trường như ông Trump, đối mặt với thách thức và xử lý vấn đề sẽ là câu chuyện lớn hơn nhiều và thu hút được nhiều quan tâm của thế giới.

HỮU DƯƠNG (tổng hợp)