Thế giới tuần qua: Khủng hoảng gia tăng

1. Khủng hoảng kinh tế trầm trọng ở Venezuela

Venezuela đang sa lầy vào một cuộc khủng hoảng kinh tế trầm trọng, dẫn tới khủng hoảng chính trị ở quốc gia có trữ lượng dầu mỏ lớn thứ hai thế giới này. Đổ lỗi tình trạng nguy khốn hiện tại cho chính sách kinh tế yếu kém của Tổng thống Nicolas Maduro, phe đối lập hiện đang vận động tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý nhằm phế truất Tổng thống Maduro ngay trong năm 2016. Tuy nhiên, ông Maduro cũng dựng ra rất nhiều rào cản pháp lý để ngăn cản quá trình này và thề sẽ không có bất cứ một cuộc trưng dân ý nào diễn ra trong năm nay.

Giành giật nhau mua nhu yếu phẩm ở Venezuela. Ảnh: latimes.com. 

Hiện tại, người dân Venezuela vẫn phải hàng ngày xếp hàng dài trước các siêu thị trống rỗng mong kiếm được chút lương thực hiếm hoi còn sót lại. Những người khác thì tìm cách vượt biên giới sang Colombia và các quốc gia lân cận để mua nhu yếu phẩm. Nạn cướp bóc, hôi của, giết người đang hoành hành vì nguyên nhân thiếu lương thực; trong khi đó, vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy cuộc khủng hoảng này sẽ chấm dứt. Ngoài ra, lạm phát tại quốc gia Nam Mỹ này còn có thể tăng cao lên mức 800% trong năm nay.

Trước tình hình khủng hoảng lương thực và nhu yếu phẩm kéo dài hiện nay, Tổng thống Maduro đã phải kêu gọi người dân đô thị trồng rau quả, chăn nuôi ngay trên ban công và mái nhà nơi mình sinh sống. Bản thân vợ chồng Tổng thống Maduro cũng trồng bí ngô ngay trên sân nhà mình.

Tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng hiện nay của Venezuela được cho là hậu quả của chính sách kinh tế chỉ tập trung vào sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ, xao nhãng phát triển các ngành nghề khác, khiến đất nước phụ thuộc nặng nề vào nhập khẩu. Giá dầu thấp kéo dài và những khoản nợ lớn khiến chính phủ không còn ngoại tệ để nhập khẩu, gây ra cuộc khủng hoảng lương thực và như yếu phẩm nghiêm trọng. Về phần mình, Chính phủ Venezuela lại đổi lỗi cho phe đối lập cùng với cuộc “chiến tranh kinh tế” của Mỹ nhắm vào nước này.

2. Khủng hoảng nhân đạo ở Aleppo

Thành phố Aleppo của Syria cùng hơn 2 triệu dân cư đang rơi vào tình trạng khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng. Không quân Syria đã không kích dữ dội Allepo sau khi quân đội Chính phủ Syria bị đẩy lui khỏi một số khu vực của thành phố này. Tình hình giao tranh tại đây đã trở nên đặc biệt dữ dội trong thời gian gần đây. Quân đội Chính phủ Syria và Liên minh chiến binh thánh chiến Jaish Al-Fateh đều tăng cường lực lượng tại đây nhằm tạo ra bước ngoặt sau hơn 5 năm nội chiến.

Chiến sự tại Aleppo. Ảnh: CNN.

Hậu quả là hơn 2 triệu người dân Allepo đã trở thành “con tin” của cả hai phía. Khủng hoảng nhân đạo đã diễn trong 4 ngày vừa qua, khiến người dân nơi này không có điện, không có nước sạch, làm gia tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh. Trước nguy cơ này, ngày 9-8, Liên hợp quốc đã kêu gọi các bên ngừng bắn vì mục đích nhân đạo. Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc UNICEF cũng cảnh báo nguy cơ thảm họa nhân đạo và đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề sẽ là trẻ em.

Trong một diễn biến liên quan, ngày 11-8, Nga cho biết nước này đã tiến hành đàm phán với Liên hợp quốc và Mỹ nhằm giải quyết vấn đề viện trợ nhân đạo cho thành phố Aleppo. Bộ Ngoại giao Nga cũng tái khẳng định tuyên bố hôm 10-8 của Bộ Quốc phòng là sẽ thực thi lệnh ngừng bắn kéo dài 3 giờ, từ 10 giờ đến 13 giờ mỗi ngày, tại Aleppo để các đoàn xe chở viện trợ nhân đạo tiếp cận người dân ở đây. Tuy nhiên, Liên hợp quốc cho rằng thời gian ngừng bắn như vậy là không đủ để thực hiện đầy đủ các chuyến hàng viện trợ nhân đạo và kêu gọi một lệnh ngừng bắn kéo dài ít nhất 48 tiếng tại Aleppo.

Cuộc nội chiến kéo dài hơn 5 năm qua ở Syria đã cướp đi sinh mạng của hơn 280.000 người, đẩy đất nước Syria rơi vào tình trạng khủng hoảng và bất ổn liên miên. Hơn một nửa dân số nước này đã phải bỏ nhà đi lánh nạn.

3. Nhiều thành viên Đảng Cộng hòa phản đối Donald Trump

Hình ảnh ứng cử viên Tổng thống Mỹ Donald Trump đang ngày càng xấu đi khi 70 thành viên của đảng Cộng hòa mới đây đã ký vào một lá thư đề nghị Ủy ban Quốc gia Cộng hòa ngăn chặn chiến dịch tranh của ứng cử viên này. Trong số những người ký đơn có cả Cựu Giám đốc CIA Michael Hayden, cựu Bộ trưởng Bộ An ninh nội địa Michael Chertoff và cựu Giám đốc Cơ quan tình báo quốc gia John Negroponte.

Ứng cử viên Tổng thống của đảng Cộng hòa Donald Trump. Ảnh: USRex. 

Làn sóng phản đối ông Donald Trump trong đảng Cộng hòa đang ngày càng lan rộng khi chỉ còn 3 tháng nữa là tới bầu cử Tổng thống Mỹ. Lý do các thành viên đảng Cộng hòa phản đối chính ứng cử viên của mình được cho là xuất phát từ những phát ngôn gây sốc và có phần liều lĩnh của ứng cử viên này.

Trong bức thư gửi Ủy ban Quốc gia Cộng hòa, những người phản đối đề nghị cho rằng ông Trump không đại diện cho giá trị truyền thống của đảng Cộng hòa và lo lắng rằng sự gây chia rẽ, liều lĩnh, thiếu năng lực, và tỷ lệ phản đối cao của ông Trump có nguy cơ giúp đảng Dân chủ giành chiến thắng áp đảo ở cuộc bầu cử vào tháng 11 tới. Họ cho rằng Donald Trump chính là cái mỏ neo kéo lùi con tàu Cộng hòa trong cuộc chiến căng thẳng tới đây. Những người gửi thư còn đề nghị Ủy ban dồn nguồn lực cho các ứng cử viên yếu thế của đảng Cộng hòa trong cuộc chạy đua vào Thượng viện và Hạ viện tới đây.

Phản ứng trước động thái này, ông Donald nói ông không quan tâm tới việc đảng Cộng hòa cắt giảm ngân sách tranh cử đối với ông. Ông nói: “Tất cả những gì tôi cần làm là dừng cấp tiền cho đảng Cộng hòa”.

Cuộc đua vào phòng Bầu dục đang đi vào giai đoạn nước rút và chưa bao giờ nước Mỹ lại có những ứng cử viên “đặc biệt” như Donald Trump. Nước Mỹ cũng đang chứng kiến cuộc khủng hoảng nội bộ tồi tệ của đảng Cộng hòa và cơ hội tạo nên lịch sử của đảng Dân chủ. Nếu thắng cử, bà Hillary Clinton sẽ là nữ Tổng thống đầu tiên trong lịch sử Hợp chúng quốc Hoa Kỳ.

4. Quan hệ Trung Quốc - Philippines hậu PCA

Tròn một tháng sau khi Tòa thường trực PCA ra phán quyết vụ Philippines kiện Trung Quốc ở Biển Đông, diễn biến trên thực địa và mặt trận ngoại giao vẫn đang là đề tài thu hút được nhiều sự quan tâm của các bên liên quan và các chuyên gia khu vực và thế giới.

Mới đây, Trung Quốc đã ngỏ ý muốn gặp đặc phái viên Philippines về các vấn đề với Trung Quốc Fidel Ramos, cựu Tổng thống nước này, tại Bắc Kinh để bàn về các vấn đề liên quan. Ngày 11-8, ông Fidel Ramos đã có cuộc gặp với Chủ nhiệm Ủy ban đối ngoại Nhân đại khóa 12 của Trung Quốc, cựu Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Phó Oánh tại Hồng Kông. Trong cuộc họp báo chung, ông Ramos và bà Phó Oánh khẳng định hai nước sẽ tìm cách thúc đẩy hợp tác đánh bắt hải sản, bảo tồn và khai thác du lịch biển. Tuy nhiên, tuyên bố chung của họ không đề cập cụ thể tới Biển Đông hay phán quyết của Tòa Trọng tài theo Phụ lục VII về Biển Đông.

 Cựu Tổng thống Philippines Fidel Ramos, đặc phái viên Philippines về các mối quan hệ với Trung Quốc. Ảnh: Reuters.

Trong khi đó, cũng trong ngày 11-8, Phó Chánh án Tòa án tối cao Philippines Antonio Carpio cho biết Philippines có thể tiếp tục kiện Trung Quốc nếu muốn Bắc Kinh bồi thường thiệt hại môi trường do các hoạt động bồi đắp, xây dựng trái phép ở Biển Đông. Ông nói: “Chúng ta có thể khởi kiện Trung Quốc bởi họ đã phá hủy nghiêm trọng môi trường sinh thái biển. Tòa án PCA đã đồng ý và sẵn sàng mở rộng phạm vi thụ lý. Do vậy chúng ta có thể khởi kiện Trung Quốc về những thiệt hại này”.

Về phần mình, Trung Quốc vẫn tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động cải tạo phi pháp. Ảnh vệ tinh chụp được cho thấy nước này đã xây dựng thêm nhiều nhà chứa máy bay và công trình quân sự khác nhằm mục đích dễ dàng triển khai lực lượng tại khu vực này. Như vậy, trong khi chính phủ của tân Tổng thống Rodrigo Duterte đang tìm cách phá băng trong quan hệ với Trung Quốc thì Trung Quốc một mặt tỏ ra vồn vã đề nghị đàm phán, mặt khác lại không ngừng cải tạo, xây dựng trái phép, quân sự hóa khu vực Biển Đông. Xem ra việc phá băng quan hệ Philippines-Trung Quốc vẫn còn là vấn đề còn nhiều bàn cãi.

Ngày 12-7, Tòa Trọng tài thường trực PCA đã ra phán quyết bác bỏ “đường 9 đoạn” mà Trung Quốc đã tự nghĩ ra hòng độc chiếm Biển Đông. Phán quyết này cũng khẳng định Trung Quốc không có chủ quyền lịch sử ở Biển Đông và lên án những hành động trái phép của Trung Quốc ở vùng biển này. Trong khi đó, Bắc Kinh tuyên bố không chấp nhận phán quyết của PCA.

5. Đánh bom ở Thái Lan

Chỉ trong vòng chưa đầy 24 giờ (11 và 12-8) , 11 vụ đánh bom đã xảy ra ở Thái Lan, khiến 4 người thiệt mạng và gần 40 người khác bị thương. Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan-ocha ngay lập tức bác bỏ việc cho rằng các vụ đánh bom nói trên là khủng bố và khẳng định có liên quan đến sự kiện trưng cầu dân ý dự thảo hiến pháp do quân đội soạn thảo cuối tuần trước.

Nhân viên y tế sơ tán người bị thương sau các vụ nổ bom ở Hua Hin. Ảnh: CNN. 

Theo Chính phủ Thái Lan, đây là một sự “phá hoại trong nội bộ”, ám chỉ thủ phạm là phe thua cuộc trong cuộc trung cầu dân ý về dự thảo hiến pháp hôm 7-8 vừa qua. Hiến pháp mới được cho là tăng thêm quyền lực cho quân đội và bị phe “Áo đỏ” và phe ủng hộ cựu Thủ tướng Yingluck Shinawatra phản đối.

Ngày 12-8, Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon đã lên án các vụ đánh bom ở Thái Lan và “hy vọng những kẻ chủ mưu sẽ nhanh chóng bị đưa ra xét xử”. Phó phát ngôn viên của Tổng thư ký Liên hợp quốc Farhan Haq nói: “Tổng thư ký Ban Ki-moon gửi lời chia buồn tới gia đình các nạn nhân và cầu mong những người bị thương sớm hồi phục. Tổng thư ký Ban Ki-moon cũng bày tỏ sự cảm thông tới Chính phủ và người dân Thái Lan”.

Hiện Hội đồng An ninh quốc gia Thái Lan đã họp khẩn nhằm đưa ra các giải pháp tăng cường an ninh và hướng điều tra những kẻ chủ mưu, trong đó không ngoại trừ khả năng vụ đánh bom được thực hiện bởi nhóm ly khai Barisan Revolusi Nasional (BRN) ở các tỉnh phía nam Thái Lan.

6. Quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ có dấu hiệu tan băng

Tháng 11-2015, không quân Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi máy bay Su-24 của Nga trên bầu trời Syria, khiến quan hệ hai nước trở nên căng thẳng. Một loạt chính sách trừng phạt đã được phía Nga áp dụng, bao gồm lệnh cấm nhập khẩu lương thực từ Thổ Nhĩ Kỳ, đình chỉ đàm phán dự án đường ống dẫn khí đốt “Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ”…

                                                   Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan trong cuộc gặp ngày 9-8. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, sau vụ đảo chính bất thành hôm 15-7, mối quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ đã có biểu hiện tan băng. Ngày 9-8, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đã có cuộc hội đàm với Tổng thống Nga tại thành phố Saint Peterburg. Hai bên đã ưu tiên thảo luận việc khôi phục quan hệ song phương trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế thương mại, năng lượng, bồi thường vụ bắn rơi máy bay Su-24 của Nga… Quan hệ giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ vốn tốt đẹp trước khi xảy ra vụ bắn rơi máy bay Su-24. Giới quan sát hy vọng một chương mới tốt đẹp hơn sẽ mở ra trong mối quan hệ song phương Nga - Thổ Nhĩ Kỳ trong thời gian tới.

Trong một diễn biến liên quan, ngày 11-8, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusolgu cho biết nước này sẽ khôi phục hoạt động không kích chống Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS và đề nghị Nga tiến hành các hoạt động chung nhằm vào IS. Theo ông, sự hợp tác của Nga và Thổ Nhĩ Kỹ là cần thiết để ngăn chặn IS mở rộng phạm vi ảnh hưởng của chúng tới các quốc gia khác trong khu vực.