Lâu nay, Nhật Bản vẫn duy trì chính sách hạn chế lao động người nước ngoài do lo ngại những vấn đề liên quan khi dòng người nhập cư gia tăng. Tuy nhiên, tình trạng lão hóa dân số nhanh, tỷ lệ sinh thấp kéo theo thiếu hụt lao động trầm trọng khiến Nhật Bản phải nới lỏng chính sách nhập cư. Chính phủ Nhật Bản cho rằng, sự thiếu hụt lao động không chỉ kìm hãm đà tăng trưởng kinh tế mà còn có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng cho xã hội nước này. Do vậy, việc tuyển dụng thêm lực lượng lao động nước ngoài được các nhà hoạch định chính sách Nhật Bản xem là giải pháp cho tình trạng thiếu hụt nhân công.

leftcenterrightdel
Ngành điều dưỡng Nhật Bản đang thiếu hụt lao động trầm trọng. Ảnh: Japan Times.

Theo dự luật nhằm thu hút thêm nhiều lao động nước ngoài đến Nhật Bản đang được Quốc hội xem xét, sẽ có hai loại thị thực mới cho người nước ngoài làm việc trong những lĩnh vực thiếu lao động ở nước này. Loại thị thực thứ nhất yêu cầu người lao động nước ngoài phải có trình độ hoặc kinh nghiệm nghề nghiệp cần thiết trong lĩnh vực được tuyển dụng và phải đỗ kỳ thi do các cơ quan sở, bộ, ban, ngành chức năng quy định. Yêu cầu thứ hai là phải có trình độ tiếng Nhật nhất định, đủ giao tiếp cơ bản cho cuộc sống hằng ngày tại Nhật Bản. Trình độ tiếng Nhật sẽ được xác định bằng kết quả tham gia kỳ thi năng lực tiếng Nhật. Ngoài ra, khi được cấp loại thị thực này, người lao động nước ngoài được phép lưu trú đến 5 năm, song không được đưa gia đình đi cùng. Loại thị thực này dành cho các ngành nghề: Xây dựng; đóng tàu và công nghiệp cơ khí tàu thuyền; sửa chữa, bảo dưỡng ô tô; hàng không; lưu trú khách sạn; điều dưỡng; bảo dưỡng nhà ở cao tầng; nông nghiệp; ngư nghiệp; công nghiệp chế biến đồ uống và thực phẩm; dịch vụ ăn uống; ngành công nghiệp gia công cơ khí; ngành chế tạo máy công nghiệp; ngành công nghiệp điện và điện tử. Trong khi đó, loại thị thực thứ hai dành cho những lao động nước ngoài có tay nghề cao hơn. Có 5 ngành tuyển dụng đối với loại thị thực này, gồm: Xây dựng; đóng tàu và công nghiệp cơ khí tàu thuyền; sửa chữa, bảo dưỡng ô tô; hàng không; lưu trú khách sạn. Với loại thị thực này, người lao động nước ngoài có thể đưa gia đình đi cùng. Dự luật mới cũng cho phép lao động nước ngoài được cấp thị thực thứ nhất có thể xin đổi sang thị thực thứ hai nếu trình độ chuyên môn tay nghề đạt được yêu cầu của thị thực thứ hai. Ngoài ra, lao động có thị thực thứ hai, nếu đáp ứng đủ điều kiện, có thể xin chuyển sang tư cách cư trú không xác định thời hạn. Dự luật mới cũng sẽ đưa ra những quy định bắt buộc các công ty ở Nhật Bản phải nỗ lực bảo đảm lao động nước ngoài được hưởng lương, phúc lợi và các điều kiện làm việc tương đương với người lao động bản xứ.

Trong bối cảnh Chính phủ Nhật Bản coi việc mở rộng cửa đối với lao động nước ngoài là động thái quan trọng trong chính sách tăng trưởng kinh tế Abenomics, một số thành viên bảo thủ của Đảng Dân chủ tự do (LDP) lại bày tỏ lo ngại rằng, dự luật này có thể tạo gánh nặng lớn lên hệ thống chi trả phúc lợi, gia tăng tỷ lệ tội phạm, cũng như đặt ra những thách thức cho việc quản lý số người nước ngoài ngày càng tăng ở Nhật Bản. Tuy nhiên, đa số người dân Nhật Bản lại ủng hộ dự luật mở cửa hơn nữa thị trường lao động trong nước cho lao động nước ngoài. Theo kết quả của một cuộc thăm dò ý kiến do hãng tin Kyodo công bố, 51,3% số người được hỏi ủng hộ dự luật này.

Nhiều khả năng, Quốc hội Nhật Bản sẽ thông qua dự luật trên do đối mặt với sức ép lớn từ các công ty đang chật vật xoay xở với tình trạng thiếu lao động nghiêm trọng nhất trong hàng chục năm qua. Vấn đề khan hiếm nguồn nhân lực tại Nhật Bản càng trầm trọng hơn trong bối cảnh Tokyo đang đẩy mạnh xây dựng cơ sở hạ tầng và triển khai các dịch vụ du lịch để chuẩn bị cho Thế vận hội mùa hè Olympic 2020. Nếu dự luật này được thông qua, Chính phủ Nhật Bản sẽ triển khai chương trình thị thực mới dành cho lao động nước ngoài vào tháng 4-2019. Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga nhấn mạnh: “Việc tạo ra tư cách cư trú mới để tiếp nhận lao động nước ngoài là điều cực kỳ quan trọng khi dân số Nhật Bản đang suy giảm và các doanh nghiệp thì thiếu thốn nhân sự”.

LÂM ANH