Lực lượng Đặc nhiệm In-đô-nê-xi-a, được biết đến là nhóm Kopassus, đang tham gia huấn luyện với đội đặc nhiệm đường không (của Ô-xtrây-li-a) tại một căn cứ ở Perth, bang Tây Ô-xtrây-li-a. Đây là một đợt tập huấn chung nằm trong chương trình hợp tác quân sự giữa hai nước. Tuy nhiên, hôm 4-1, ABC News của Ô-xtrây-li-a cho hay, người phát ngôn quân đội In-đô-nê-xi-a, Thiếu tướng U-ri-an-tơ (Wuryanto) khẳng định hợp tác giữa In-đô-nê-xi-a và Lực lượng Quốc phòng Ô-xtrây-li-a đã bị đình chỉ. Ông U-ri-an-tơ không tiết lộ lý do của việc đình chỉ mà chỉ thông báo rằng, việc này liên quan đến các vấn đề kỹ thuật, và có “sự thăng trầm trong mỗi hoạt động hợp tác giữa các lực lượng của 2 nước”.
Các binh sĩ In-đô-nê-xi-a. Ảnh: AP
Trong khi đó, trang tin Kompas của In-đô-nê-xi-a lại tiết lộ lý do dẫn đến hành động trên của phía In-đô-nê-xi-a. Theo Kompas, hồi tháng 11, một huấn luyện viên thuộc lực lượng đặc nhiệm Kopassus phát hiện tài liệu giảng dạy ngôn ngữ có nội dung thể hiện thiếu tôn trọng và xúc phạm lực lượng vũ trang In-đô-nê-xi-a được trưng bày tại cơ sở huấn luyện này. Kompas cho biết thêm khi đến trụ sở học viện quân sự tại Ô-xtrây-li-a để khiếu nại về tài liệu trên, huấn luyện viên của In-đô-nê-xi-a còn nhìn thấy nhiều bài giảng khác xúc phạm tư tưởng Pancasila. Theo The Sydney Morning Herald, Pancasila là một triết lý quan trọng của In-đô-nê-xi-a đề cập đến các nguyên tắc về tôn giáo, văn minh nhân loại, công bằng xã hội, dân chủ và đoàn kết. Điều đó khiến Gia-các-ta bị tổn thương và quyết định ngưng hợp tác với Ô-xtrây-li-a.
Trong khi dư luận đang đoán già đoán non thì Tư lệnh quân đội In-đô-nê-xi-a, G. Nu-man-ti-ô (Gatot Nurmantyo) đã chính thức khẳng định, nguyên nhân của việc I-đô-nê-xi-a đình chỉ hợp tác quân sự với Ô-xtrây-li-a từ tháng 12-2016 là do tài liệu giảng dạy tại căn cứ quân sự của Ô-xtrây-li-a ở Perth có nội dung xúc phạm Gia-các-ta. “Đó là về những người lính trong quá khứ, Đông Ti-mo, vấn đề giành độc lập của Tây Papua và triết lý lập quốc của In-đô-nê-xi-a’’, ông Nu-man-ti-ô phát biểu trước báo giới ngày 5-1.
Tờ The Australian tiết lộ tài liệu bị phía Gia-các-ta cho là xúc phạm được phía Ô-xtrây-li-a trích từ một bài viết trên bách khoa toàn thư mở Wikipedia về quá khứ gây tranh cãi của tướng X. Uy-bô-ô (Sarwo Edhie Wibowo), cha vợ cựu tổng thống X. Y-u-đô-y-ô-nô (Susilo Bambang Yudhoyono) và là người được tôn vinh anh hùng dân tộc ở In-đô-nê-xi-a. Giám đốc Viện Nghiên cứu quốc phòng, an ninh và hòa bình tại In-đô-nê-xi-a, ông M. Ma-ca-rim (Mufti Makarim) cho rằng, đó là sai lầm của quân đội Ô-xtrây-li-a khi nhắc đến vấn đề chính trị của In-đô-nê-xi-a, nhưng điều đáng nói là tài liệu lại được trích nguồn từ bách khoa toàn thư mở mà không có sự cân nhắc hay tìm hiểu cặn kẽ. “Cần có sự tôn trọng lẫn nhau giữa quân đội hai nước”, ông Ma-ca-rim nói. Theo nhận định của chuyên gia này, đó là lý do chính đáng để chương trình hợp tác quân sự giữa In-đô-nê-xi-a và Ô-xtrây-li-a tạm đình chỉ và Bộ Quốc phòng In-đô-nê-xi-a chính thức đưa ra thông điệp phản đối với đối tác Ô-xtrây-li-a.
Hợp tác quân sự giữa Ô-xtrây-li-a và In-đô-nê-xi-a bao gồm nhiều lĩnh vực, từ tuần tra biên giới cho đến chống khủng bố và đây không phải lần đầu tiên In-đô-nê-xi-a cắt đứt hợp tác quân sự với Ô-xtrây-li-a. Hồi năm 2013, Gia-các-ta từng có hành động tương tự sau khi giới chức tình báo Ô-xtrây-li-a bị tố nghe lén điện thoại di động của Tổng thống In-đô-nê-xi-a lúc bấy giờ là ông X. Y-u-đô-y-ô-nô. Tuy nhiên, Ô-xtrây-li-a đã tìm cách xoa dịu và hai nước sau đó đã dần cải thiện mối quan hệ.
Chính vì thế lần này cũng không ngoại lệ. Trước phản ứng cứng rắn của giới chức quân đội In-đô-nê-xi-a, Ô-xtrây-li-a một lần nữa lại tìm cách hàn gắn mối quan hệ hợp tác quân sự giữa hai nước.
Bộ trưởng Quốc phòng Ô-xtrây-li-a M. Pay-nơ (Marise Payne) hôm 5-1 đã bày tỏ tiếc nuối, đồng thời cho biết Ô-xtrây-li-a đã mở cuộc điều tra và sẽ thông báo kết quả với Chính phủ và quân đội In-đô-nê-xi-a. Bà Pay-nơ cũng cho biết tài liệu giảng dạy gây quan ngại nói trên đã bị hủy và sẽ sớm được thay thế bằng "tài liệu thích hợp". Hiện Bộ Quốc phòng Ô-xtrây-li-a đang hợp tác chặt chẽ với phía In-đô-nê-xi-a để làm rõ, giải quyết mọi quan ngại nhằm sớm nối lại các hoạt động hợp tác quân sự đầy đủ sớm nhất có thể. Thủ tướng Ô-xtrây-li-a Man-com Tơn-bun (Malcolm Turnbull) cũng đã ngay lập tức có cuộc điện đàm “phân trần” với Tổng thống In-đô-nê-xi-a Giô-cô Uy-đô-đô (Joko Widodo) về vấn đề phát sinh mới đây trong quan hệ hai nước.
Trước những động thái mang tính hàn gắn của phía Ô-xtrây-li-a, Tổng thống In-đô-nê-xi-a G. Uy-đô-đô (Joko Widodo), trong một cuộc họp báo ở Gia-các-ta, đã lên tiếng trấn an người đồng cấp về mối quan hệ song phương. “Tôi nghĩ rằng mối quan hệ giữa In-đô-nê-xi-a và Ô-xtrây-li-a đang trong tình trạng tốt đẹp, nhưng xét về cấp độ điều hành thì một số vấn đề vẫn cần phải được thảo luận để tình hình không trở nên quá căng thẳng”, ông Uy-đô-đô nói. Khi được hỏi khi nào lệnh đình chỉ trên sẽ được dỡ bỏ, nhà lãnh đạo In-đô-nê-xi-a chỉ trả lời: “Trước hết chúng ta hãy làm sáng tỏ mọi chuyện vì đây là vấn đề nguyên tắc”.
Cũng như Tổng thống Uy-đô-đô, Bộ trưởng Quốc phòng In-đô-nê-xi-a R. Ri-a-cu-đu (Ryamizard Ryacudu) cũng tìm cách xoa dịu căng thẳng giữa hai bên. “Mối quan hệ của chúng tôi vẫn trong tình trạng tốt đẹp, đừng quá hấp tấp”, ông Ri-a-cu-đu cho hay. Trong khi đó, Bộ trưởng Điều phối về chính trị, pháp lý và vấn đề an ninh chung của In-đô-nê-xi-a, Uy-ran-tô (Wiranto) bác bỏ việc In-đô-nê-xi-a đình chỉ toàn bộ hợp tác quốc phòng và quân sự với Ô-xtrây-li-a. Trong một tuyên bố, ông Uy-ran-tô cho biết, quân đội In-đô-nê-xi-a chỉ tạm dừng “các hoạt động liên quan đến một chương trình hợp tác tại các lớp học ngôn ngữ In-đô-nê-xi-a tại (một cơ sở) của Lực lượng Đặc nhiệm Ô-xtrây-li-a do một vụ việc tổn hại đến danh dự quốc gia (của In-đo-nê-xi-a) hồi tháng 11-2016”. Theo ông Uy-ran-tô, việc đình chỉ các lớp học này chỉ là tạm thời và sẽ nối lại sau khi phía Ô-xtrây-li-a áp dụng những biện pháp cần thiết để giải quyết vấn đề trên.
NGỌC HÀ