Phát biểu trước người ủng hộ tại bang Montana ngày 7-9, Tổng thống Donald Trump tuyên bố NAFTA đã được thay thế bằng Thỏa thuận Thương mại Mỹ-Mexico. “Chúng ta sẽ có một thỏa thuận công bằng hơn với Canada, giống như chúng ta đã làm với Mexico. Chúng ta cần mang đến cho người lao động và doanh nghiệp Mỹ một sân chơi bình đẳng”, tờ Global News dẫn lời ông chủ Nhà Trắng.
Quá trình đàm phán căng thẳng giữa Mỹ, Canada và Mexico nhằm sửa đổi NAFTA, một văn kiện lâu đời vốn định hình quan hệ thương mại ba nước láng giềng Bắc Mỹ suốt hơn 20 năm qua, lần đầu tiên đã có bước tiến tích cực với thỏa thuận sơ bộ đạt được giữa Mỹ và Mexico hôm 27-8 vừa qua. Đây là một thành công đáng kể bởi các vòng thương lượng ba bên kéo dài khoảng một năm nay để tìm hướng “viết lại” thỏa thuận này hầu như không đạt đột phá và bị đình trệ từ hồi tháng 6, thậm chí có những thời điểm NAFTA đứng bên bờ vực bị “khai tử”. Tuy nhiên, thỏa thuận Mỹ-Mexico vẫn chưa phải là kết quả vẹn toàn khi thiếu Canada, một trong 3 thành viên của NAFTA.
    |
 |
|
Tổng thống Donald Trump phát biểu trước người ủng hộ tại bang Montana. Ảnh: AP. |
Theo tờ Global News, nếu cả Canada, Mỹ và Mexico vẫn mong muốn ký kết NAFTA trước thời điểm chuyển giao quyền lực của chính phủ mới tại Mexico vào ngày 1-12 tới, các bên phải hoàn tất văn bản đàm phán trước hạn chót là ngày 30-9.
Nhiều người hy vọng thỏa thuận đã được Mỹ và Mexico thống nhất có thể tạo ra áp lực với Canada để quốc gia này chấp nhận những điều khoản mới, từ đó mở đường cho một thỏa thuận ba bên. Ngày 7-9, Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland cho biết, các cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Canada đang không ngừng diễn ra và “đạt tiến triển”. Ngoại trưởng Chrystia Freeland nêu rõ NAFTA là một thỏa thuận lớn và phức tạp, vì vậy giới chức hai nước đang nỗ lực giải quyết một loạt vấn đề. Bà Chrystia Freeland bày tỏ tin tưởng “một thỏa thuận tốt cho Canada, Mỹ và Mexico là có thể”.
Tuy nhiên, việc Mỹ và Mexico đạt được thỏa thuận vừa qua khiến dư luận Canada bắt đầu hoài nghi và lo lắng về khả năng Ottawa bị gạt ra khỏi quá trình đàm phán. Hội đồng Canada cho rằng, đây là dấu hiệu khởi đầu cho việc ra đời một thỏa thuận vì “Nước Mỹ trên hết”. Theo Hội đồng Canada, bằng việc “viết lại” thỏa thuận đã 24 năm tuổi, Tổng thống Mỹ Donald có thể biến phiên bản NAFTA mới theo hướng có lợi hơn cho Mỹ và Mexico. “Trong bối cảnh đó, Chính phủ Canada không được mắc bẫy chiến thuật này và phải bảo vệ lợi ích của người dân”, Chủ tịch danh dự của Hội đồng Canada, Maude Barlow nhận định. Thủ tướng Canada, Justin Trudeau cũng từng nhiều lần tuyên bố rằng, một “NAFTA xấu còn tệ hơn không có NAFTA”. Bởi vậy, Ottawa sẽ theo đuổi một “NAFTA sửa đổi cùng thắng” cho tất cả các bên.
Trên thực tế, theo Global News, Tổng thống Donald Trump cho biết có thể tiến đến một thỏa thuận NAFTA không có Canada, dù ông cũng cần “một chiến thắng thương mại” trước cuộc bầu cử vào giữa tháng 11 tới. “Việc giữ Canada trong một thỏa thuận NAFTA mới không phải là điều bắt buộc về mặt chính trị. Nếu chúng ta không có được một thỏa thuận công bằng cho Mỹ sau hàng chục năm bị chèn ép, thì Canada sẽ bị gạt ra ngoài”, Tổng thống Donald Trump viết trên mạng xã hội twitter.
Theo một số chuyên gia phân tích, nền kinh tế Canada sẽ bị tổn thương khá mạnh nếu Mỹ thay đổi chính sách thương mại. Hiện, khoảng 20% thu nhập quốc gia của Canada đến từ việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ sang thị trường Mỹ và “xứ cờ hoa” là điểm đến của gần 76% tổng kim ngạch xuất khẩu hằng năm của Canada. Trong khi đó, nếu so với Canada hay Mexico, nền kinh tế Mỹ ít phụ thuộc trực tiếp hơn vào hoạt động ngoại thương.
HOÀNG VŨ