Kết quả cuộc bỏ phiếu đầu tiên này không công khai, nhưng được thông báo cho chính phủ những nước đã đề cử ứng viên tham gia cuộc đua để bầu chọn người sẽ thay thế đương kim Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban Ki Mun vào tháng 1-2017. Phiếu bầu trong cuộc bỏ phiếu kín có 3 lựa chọn là “khuyến khích”, “không khuyến khích” và “không có ý kiến”.
Theo trang điện tử tạp chí Foreign Policy, cựu Thủ tướng Bồ Đào Nha An-tô-ni-ô Ghuy-tê-rết (Antonio Guteres) là ứng cử viên nhận được nhiều nhất số phiếu “khuyến khích” ông trở thành tân Tổng Thư ký. Không có phiếu “không khuyến khích” nào và chỉ có 3 phiếu “không ý kiến” dành cho ứng cử viên này. Tổng thống Xlô-vê-ni-a, Đa-ni-lô Tút-cơ (Danilo Turk) giành được số phiếu “khuyến khích” nhiều thứ hai. Ứng cử viên này nhận được 11 phiếu “khuyến khích”, 2 phiếu “không khuyến khích” và 2 phiếu “không có ý kiến”.
Ứng cử viên An-tô-ni-ô Ghuy-tê-rết. Ảnh: portugal-india.com
Yếu tố bình đẳng giới cũng được đánh giá cao trong cuộc đua lần này khi có nhiều ý kiến ủng hộ Liên hợp quốc sẽ có một nữ Tổng thư ký đầu tiên. Kết quả bỏ phiếu kín cho thấy cựu quyền Ngoại trưởng Bun-ga-ri, bà I-ri-na Bô-cô-va (Irina Bokova) xếp vị thứ ba cùng hai ứng cử viên khác khi giành được 9 phiếu “khuyến khích”. Đây cũng là số phiếu cao nhất trong số các ứng cử viên nữ tham gia cuộc đua. Bà I.Bô-cô-va còn có lợi thế nữa là đại diện đến từ khu vực Đông Âu và có mối quan hệ thân thiết với Chính phủ Nga, một trong 5 nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an.
Các ứng cử viên đến từ Đông Âu được cho là sẽ có nhiều ưu thế trong cuộc đua lần này. Theo luật “bất thành văn”, chức Tổng Thư ký Liên hợp quốc sẽ được chia sẻ luân phiên với 5 nhóm khu vực Tây Âu, Đông Âu, Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê, châu Á-Thái Bình Dương, châu Phi. Mà tính đến nay, đã có 3 người từ Tây Âu, 2 người từ châu Phi, 2 người từ châu Á và 1 người từ khu vực Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê làm Tổng thư ký Liên hợp quốc, trong khi Đông Âu vẫn vắng bóng. Nhiều quốc gia cũng đang thiên về ủng hộ một ứng cử viên đến từ Đông Âu ngồi vào chiếc ghế Tổng Thư ký Liên hợp quốc.
Kết quả cuộc bỏ phiếu kín đầu tiên chưa giúp khẳng định chắc chắn ai sẽ trở thành tân Tổng Thư ký Liên hợp quốc, vì quyết định cuối cùng vẫn thuộc về 5 nước ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an. Chưa kể thực tế đã chứng minh quyết định của những nước này thường bị chính trị hóa, bị chi phối bởi các mối quan hệ song phương cũng như chương trình nghị sự riêng của các thành viên.
Để hạn chế những ảnh hưởng này, cuộc đua năm nay đã đổi mới một số phương thức như tạo điều kiện để các ứng viên có cơ hội công khai chứng tỏ năng lực và trình bày các kế hoạch hành động của mình nếu đắc cử. Chính sự minh bạch này sẽ gây áp lực buộc Hội đồng Bảo an phải lựa chọn một gương mặt xứng đáng và có sức thuyết phục, nhất là trong bối cảnh Liên hợp quốc đang ngày càng phải đối phó với rất nhiều thách thức mới. Chủ tịch Đại hội đồng Liên hợp quốc Mô-gen Li-kê-tốp (Mogens Lykketoft) từng đưa ra khuyến cáo nếu Hội đồng Bảo an không đáp ứng được kỳ vọng của đông đảo các nước thành viên Liên hợp quốc, thì “rất có thể Đại hội đồng sẽ phá bỏ truyền thống bằng cách không phê chuẩn kiến nghị của cơ quan này cho chức danh Tổng Thư ký”.
Năm 2016, Đại hội đồng Liên hợp quốc quyết định đóng vai trò chủ động hơn trong quá trình lựa chọn Tổng Thư ký mới nhằm bảo đảm tính minh bạch, đa dạng và thống nhất. Lần đầu tiên trong lịch sử, các ứng viên buộc phải đệ trình bản khai lý lịch cùng kinh nghiệm của bản thân trước khi tham gia họp các cuộc họp không chính thức cùng Đại hội đồng Liên hợp quốc. Trước khi cuộc bỏ phiếu kín được tổ chức, các ứng cử viên phải tham gia một cuộc tranh luận được truyền hình trực tiếp trên toàn thế giới tại Phòng họp lớn của Đại hội đồng Liên hợp quốc. Các ứng cử viên phải trả lời câu hỏi do các nhà ngoại giao và công chúng đưa ra liên quan tới một số vấn đề nóng bỏng toàn cầu như biến đổi khí hậu, hòa bình Trung Đông, sứ mệnh của Lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, cuộc chiến chống đói nghèo, bất bình đẳng giới...
Vì vậy, mặc dù kết quả bỏ phiếu kín như trên và ứng cử viên đang dẫn đầu An-tô-ni-ô Ghuy-tê-rết được giới ngoại giao đánh giá cao về kinh nghiệm trong cơ quan Liên hợp quốc, con đường đi tới chiếc ghế đứng đầu Liên hợp quốc chưa có gì được bảo đảm. Ông An-tô-ni-ô Ghuy-tê-rết thuộc đảng Xã hội trung tả giữ chức Thủ tướng Bồ Đào Nha từ năm 1995 đến 2002 và giữ chức Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn cho đến cuối năm ngoái. Nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an là Nga tuy không bỏ phiếu “không khuyến khích” cho ứng cử viên An-tô-ni-ô Ghuy-tê-rết, nhưng cho đến nay vẫn giữ quan điểm ủng hộ một ứng cử viên tới từ Đông Âu.
Dự kiến, Hội đồng Bảo an sẽ tiến hành một cuộc bỏ phiếu không chính thức nữa vào tuần tới, tiếp theo là một số cuộc trong tháng 8 và có thể cả trong tháng 9 trước khi đưa ra kiến nghị trước Đại hội đồng Liên hợp quốc vào tháng 10 tới.
MAI NGUYÊN