Tại hội nghị này, lãnh đạo 27 quốc gia thành viên nhất trí trao cho Thủ tướng Anh Theresa May bảo đảm rằng EU sẽ nỗ lực để có thể ký kết một hiệp định thương mại tự do mới với Anh trước năm 2021, sau khi quốc gia này rời khỏi EU...

Theo Reuters, động thái này diễn ra trong bối cảnh Thủ tướng Theresa May, người vừa tuyên bố sẽ từ chức trước cuộc tổng tuyển cử vào năm 2022, đề nghị lãnh đạo các nước châu Âu tham dự hội nghị đưa ra các bảo đảm về pháp lý nhằm giúp bà thuyết phục Quốc hội Anh thông qua thỏa thuận Brexit.

Ngoài hiệp định thương mại tự do, phía EU cũng tuyên bố sẽ không chấp nhận mở lại các cuộc đàm phán về thỏa thuận Brexit cũng như tuyên bố chính trị đã được ký thông qua ngày 25-11 vừa qua. Trong tuyên bố kết luận ngày 13-12, Hội đồng châu Âu khẳng định: "Các thành viên EU tái khẳng định kết luận ngày 25-11-2018, trong đó nhất trí thực hiện thỏa thuận và tuyên bố chính trị. Liên minh sẽ tiếp tục tuân theo thỏa thuận này và tiếp tục quá trình phê chuẩn thỏa thuận. Chúng tôi sẽ không đàm phán lại". Tại cuộc họp báo tối cùng ngày, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk nêu rõ, EU muốn thiết lập mối quan hệ đối tác chặt chẽ nhất có thể với Vương quốc Anh trong tương lai. EU sẵn sàng chuẩn bị cho các vòng đàm phán về quan hệ thương mại tương lai sau khi thỏa thuận được Nghị viện châu Âu phê chuẩn, để có thể khởi động quá trình thương lượng ngay sau khi Anh rời khỏi EU. 

leftcenterrightdel
Thủ tướng Anh Theresa May đến Hội nghị thượng đỉnh EU tại Brussels, Bỉ ngày 14-12.

Về điều khoản "rào chắn" trong thỏa thuận Brexit giúp duy trì đường biên giới mở giữa vùng Bắc Ireland và CH Ireland cho tới khi hai bên đạt thỏa thuận thương mại, vốn vấp phải sự chỉ trích nặng nề trên chính trường Anh, EU khẳng định giải pháp này là chính sách nhằm ngăn chặn sự xuất hiện một đường biên giới cứng trên đảo Ireland và bảo đảm sự toàn vẹn của thị trường đơn nhất. Chủ tịch Donald Tusk nhấn mạnh EU quyết tâm hành động nhanh chóng cho một thỏa thuận song phương tiếp theo từ nay đến ngày 31-12-2020 để hai bên có thể tránh khả năng kích hoạt điều khoản này. Ngoài ra, EU cũng nêu rõ, một khi được kích hoạt, điều khoản này sẽ chỉ áp dụng trong ngắn hạn và kéo dài trong "khoảng thời gian cần thiết" cho đến khi nó được thay thế bởi một thỏa thuận tiếp theo để tránh thiết lập biên giới cứng. EU cam kết nỗ lực hết sức để đàm phán và ký kết nhanh chóng một thỏa thuận tiếp theo nhằm thay thế "rào chắn", đồng thời trông đợi hành động tương tự từ phía Anh.

Theo kế hoạch, Anh sẽ rời khỏi EU vào ngày 29-3-2019, theo Điều 50 Hiệp ước Lisbon và luật pháp của Anh. Nếu đến ngày đó không có thỏa thuận nào đạt được và hai bên không kéo dài thêm thời hạn, Anh sẽ trở thành quốc gia ngoài EU mà không có bất kỳ giai đoạn chuyển tiếp nào. Nếu kịch bản này xảy ra, ngay sau ngày 29-3-2019, một tương lai mờ mịt đang đón đợi nước Anh. Khi đó, Anh sẽ mất quyền tiếp cận thị trường chung châu Âu và không còn tên trong các hiệp định thương mại của EU với các quốc gia khác. Anh sẽ phải chịu thuế của EU như các nước ngoài EU. Điều này chắc chắn sẽ dẫn đến tình trạng bất ổn đời sống và việc làm của người dân Anh. Về phía EU, liên minh này sẽ mất đi một khoản ngân sách không nhỏ lên tới 13 tỷ bảng mỗi năm. Vấn đề quyền sống và làm việc của 1,3 triệu công dân Anh tại EU và 3,7 triệu công dân EU tại Anh cũng sẽ không rõ ràng.

Bởi vậy, tại hội nghị thượng đỉnh lần này, các nhà lãnh đạo EU cũng tiến hành thảo luận về phương án chuẩn bị cho kịch bản Brexit không có thỏa thuận. Theo Hội đồng châu Âu, các thành viên nên chuẩn bị trên mọi cấp độ, nhằm đối phó với những hậu quả tiềm tàng do sự ra đi của nước Anh gây ra, trên cơ sở cân nhắc mọi khả năng có thể xảy ra. Dự kiến, ngày 19-12 tới EC sẽ công bố kế hoạch cụ thể hơn để bảo vệ các doanh nghiệp và công dân EU trong trường hợp Brexit không có thỏa thuận.

HÙNG HÀ