Theo báo cáo, tính đến giữa năm 2017, thế giới chứng kiến những rạn nứt đáng kể của các liên minh cũng như nhiều mối quan hệ chiến lược trên toàn cầu vốn từng được xem là tương đối vững chắc. Báo cáo cho rằng, nhiều trong số những rạn nứt ấy là do nguyên nhân chủ quan. “Trong năm 2018 cần phải có những nỗ lực đáng kể hơn nữa để “sửa chữa” những liên minh và các mối quan hệ đối tác này”-Giám đốc IISS John Chipman nhấn mạnh.
Báo cáo "chỉ mặt đặt tên" Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã bị lung lay trước những cảnh báo liên tục của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc các nước châu Âu phải “tăng nhanh và tăng thực sự chi tiêu quốc phòng”. Trong khi đó, tại khu vực Thái Bình Dương, các đồng minh có lý do để hoài nghi về những cam kết của Mỹ khi Washington rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). “Trong khi Mỹ vẫn thể hiện quyết tâm trước vấn đề hạt nhân của Triều Tiên, không phải tất cả đồng minh của Mỹ đều có quan điểm cứng rắn như vậy”-Giám đốc IISS John Chipman nhận định.
Giám đốc IISS John Chipman công bố Khảo sát Chiến lược 2017. Ảnh: IISS
Cùng chung hoàn cảnh còn phải kể đến Liên minh châu Âu (EU). IISS cho rằng, mặc dù EU với 27 thành viên sau sự kiện Brexit (Anh rời EU) vẫn duy trì sự thống nhất, song, những vấn đề nội bộ chính là phép thử đối với những giá trị của khối. Ngoài ra, tại Trung Đông, Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC), một định chế khu vực vốn một thời ít ra cũng được xem là tương đối ổn định, đã bắt đầu “tan đàn
x
ẻ nghé” khi Saudi Arabia, các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và Bahrain tìm cách “ép Qatar chấm dứt tài trợ cho khủng bố và can thiệp công việc nội bộ” bằng cách đóng cửa biên giới và cắt đứt quan hệ ngoại giao với Doha. “Phản ứng của cả hai phía khiến người ta nghĩ rằng tổn hại đối với tính toàn vẹn của GCC có thể là lâu dài”-Giám đốc IISS John Chipman cho biết.
Năm 2018, các chuyên gia của IISS cho rằng, tình hình địa chính trị toàn cầu trước tiên sẽ xoay quanh chương trình hạt nhân của Triều Tiên (có thể cả Iran). IISS cũng cảnh báo khả năng đổ vỡ của Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA)-một thỏa thuận hạt nhân đạt được hồi năm 2015 giữa Iran và Nhóm P5+1 (gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh và Đức), kéo theo nguy cơ lực lượng Israel hoặc Mỹ có thể tiến hành không kích nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Báo cáo còn dự báo về nguy cơ xảy ra xung đột giữa Israel với các đồng minh Iran (kể với cả Tehran) dọc biên giới của Nhà nước Do Thái với Syria và Lebanon.
Báo cáo cho rằng, việc tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng liên tiếp hứng chịu thất bại có nguy cơ làm gia tăng làn sóng tấn công khủng bố trên toàn cầu, trong đó Mỹ hoặc Saudi Arabia có thể phải hứng chịu các vụ tấn công thảm khốc, trong khi mối đe dọa khủng bố cũng ngày một hiện hữu mạnh hơn tại châu Á. “Chủ nghĩa khủng bố tại châu Mỹ, châu Âu, châu Á, kể cả Trung Đông và châu Phi được “khơi nguồn cảm hứng” từ IS và các nhóm khác sẽ tiếp tục gia tăng”-IISS dự báo. Các chuyên gia của IISS còn cảnh báo về cuộc chiến tranh thông tin giữa các quốc gia trong năm 2018.
Theo Giám đốc IISS John Chipman, những nguồn lực cần thiết để ứng phó với các thách thức đang nổi lên, dù là trong vấn đề hạt nhân, chiến tranh thông tin hay chủ nghĩa khủng bố “đều tồn tại nếu như được triển khai đúng cách”. Ông John Chipman cho rằng, một cách tiếp cận “tập thể” đối với các thách thức thay vì chủ yếu dựa vào vai trò lãnh đạo của một quốc gia nào đó là “con đường khả dĩ nhất”. Không một quốc gia nào có thể “miễn nhiễm” với các mối đe dọa bên ngoài trong một thế giới liên kết với nhau nhiều như hiện nay và các mối đe dọa ấy chỉ có thể được giải quyết hiệu quả nhất bằng hành động tập thể. “Tốc độ xuất hiện của các mối đe dọa cũng như tiến triển của các cuộc khủng hoảng đang khiến chính phủ các nước phải căng mình ứng phó. Việc bảo vệ các cấu trúc liên minh lâu đời trước những sức ép bên ngoài đòi hỏi nhiều nỗ lực ngoại giao. Chính phủ các nước cần phải “tái xây dựng” các liên minh quốc tế này trong năm 2018 nhằm khắc phục những tổn hại đối với an ninh toàn cầu đã xảy ra trong năm 2017 cũng như nhằm tránh bất ổn gia tăng”-Giám đốc IISS John Chipman nhấn mạnh.
HOÀNG VŨ