Là người luôn tạo nên những nhân tố bất ngờ, vừa qua, trên mạng xã hội Twitter, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khiến nhiều người “sửng sốt” với dòng trạng thái đầy ẩn ý: “Sau 52 năm, đã đến lúc Mỹ thừa nhận đầy đủ chủ quyền của Israel đối với Cao nguyên Golan, vốn đóng vai trò quan trọng về an ninh và chiến lược trọng yếu đối với Nhà nước Israel và sự ổn định khu vực”. Nếu xét tới những quyết định đầy ưu ái mà chính quyền ông Donald Trump đã làm cho đồng minh quan trọng nhất khu vực Trung Đông thời gian gần đây như: Công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, chuyển đại sứ quán Mỹ tới khu vực này vào tháng 5-2018, và cuối cùng là rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran, khả năng Washington chính thức công nhận chủ quyền của Tel Aviv đối với Cao nguyên Golan sau tuyên bố trên của Tổng thống Donald Trump là hoàn toàn có thể xảy ra.

leftcenterrightdel
 Các binh sĩ Israel tại một căn cứ quân sự ở Cao nguyên Golan. Ảnh: Getty Images.

Theo Bloomberg, Cao nguyên Golan là khu vực có vị trí chiến lược quan trọng, với diện tích khoảng 1.800km2, nằm giữa Syria, Israel, Lebanon và Jordan. Tranh chấp lãnh thổ tại Golan là một trong những nguyên nhân gây căng thẳng tại khu vực, đặc biệt là trong quan hệ giữa Israel và Syria. Sau cuộc chiến tranh 6 ngày năm 1967, Israel đã chiếm đóng 2/3 diện tích cao nguyên này. Năm 1981, Israel sáp nhập vùng chiếm đóng trên Cao nguyên Golan vào lãnh thổ của mình-một động thái không được cộng đồng quốc tế, bao gồm cả Mỹ, công nhận. Trong khi Damascus nhiều lần kêu gọi Tel Aviv hoàn trả vùng lãnh thổ này, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cũng công nhận Cao nguyên Golan là một phần lãnh thổ của Syria và Liên hợp quốc đã ra Nghị quyết 242 yêu cầu Israel chấm dứt chiếm đóng Cao nguyên Golan vào năm 2006. Song, Israel chưa bao giờ có ý định từ bỏ khu vực chiến lược này.

Việc chiếm đóng phần lớn Cao nguyên Golan, khu vực chỉ cách thủ đô Damascus của Syria khoảng 60km, giúp quân đội Israel có lợi thế quân sự nhất định trong việc đối phó với các đối thủ ở phía bắc nhờ dễ dàng giám sát được các hoạt động di chuyển quân ở phía nam Syria. Ngoài ra, Golan cũng là vùng đất màu mỡ, chứa nhiều tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là có nguồn nước quan trọng. Ước tính có tới hơn 1/3 nguồn nước sạch của Israel được khai thác từ Golan. Với hơn một nửa diện tích là sa mạc, Israel xếp thứ 19 trên thế giới về mức độ cần nước và tình hình có thể còn tồi tệ hơn do tác động của biến đổi khí hậu. Do vậy, việc kiểm soát được nguồn nước tại khu vực này trở thành điều đặc biệt quan trọng đối với Israel. Đây cũng là lý do chính khiến Tel Aviv muốn có chủ quyền vĩnh viễn đối với vùng lãnh thổ Golan.

Ngay từ khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã ráo riết vận động ông chủ Nhà Trắng chính thức công nhận Golan là lãnh thổ Israel. Trong bối cảnh Thủ tướng B.Netanyahu đang phải đối mặt với các cáo buộc nhận hối lộ và khả năng tái đắc cử Thủ tướng Israel thêm một nhiệm kỳ nữa hiện khá mong manh, tuyên bố vừa qua của nhà lãnh đạo Mỹ được giới phân tích đánh giá là sự ủng hộ quan trọng, giúp tạo lợi thế cho ông Netanyahu trước thềm cuộc bầu cử vào tháng 4 tới.

Tuy nhiên, sự ưu ái "quá đà" của ông chủ Nhà Trắng dành cho Israel đã ngay lập tức vấp phải sự phản đối của nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm cả các đồng minh thân cận của Mỹ như Liên minh châu Âu (EU) và Thổ Nhĩ Kỳ. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho rằng, những lời kêu gọi như vậy của Mỹ có nguy cơ gây bất ổn nghiêm trọng cho khu vực Trung Đông và hủy hoại những nỗ lực tìm kiếm một giải pháp hòa bình trong khu vực. Trong khi đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan cảnh báo tuyên bố của Tổng thống Mỹ về chủ quyền Cao nguyên Golan có nguy cơ gây ra một "cuộc khủng hoảng mới".

Hiện vẫn chưa rõ khi nào văn kiện chính thức xác nhận chủ quyền đầy đủ của Israel đối với Cao nguyên Golan được Chính phủ Mỹ công bố và nó có được gộp vào kế hoạch hòa bình Trung Đông do con rể ông Donald Trump và hiện là Cố vấn cao cấp Nhà Trắng Jared Kushner soạn thảo hay không. Tuy nhiên, tờ Bloomberg nhận định rằng, lời kêu gọi trênTwitter có thể là nỗ lực của ông chủ Nhà Trắng nhằm biến vấn đề chủ quyền đối với Golan thành con bài đàm phán khi cuộc nội chiến tại Syria khép lại. Hoặc đơn giản, điều này có thể góp phần giúp ông Donald Trump đạt được mục tiêu khuyến khích số cử tri Mỹ gốc Do Thái từ bỏ mối quan hệ lâu dài với đảng Dân chủ và quay sang ủng hộ đảng Cộng hòa. Nhưng dù với mục đích nào, động thái của nhà lãnh đạo Mỹ cũng cho thấy sự thay đổi mạnh mẽ trong chính sách hàng chục năm qua của xứ Cờ hoa đối với Trung Đông, đặc biệt trong các vấn đề lâu nay vẫn được coi là cốt lõi gây ra các cuộc xung đột tại khu vực “chảo lửa”.

HÙNG HÀ