Không có phương án nào tốt hơn JCPOA
Trước khi lên đường công du Mỹ, ngày 22-4 (giờ địa phương), Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết trong cuộc gặp người đồng cấp Mỹ Donald Trump, số phận thỏa thuận hạt nhân Iran sẽ là một vấn đề chủ chốt được bàn thảo. Tổng thống Pháp cho biết thêm, về vấn đề này, Tổng thống Mỹ cũng sẽ bàn thảo với Thủ tướng Đức Angela Merkel trước khi đưa ra quyết định cuối cùng, vào ngày 12-5.
Trả lời phỏng vấn hãng tin Fox News, Tổng thống Pháp E.Macron khẳng định "không có kế hoạch B" cho JCPOA. Theo nhà lãnh đạo Pháp, không có phương án nào tốt hơn JCPOA trong trường hợp chưa có giải pháp thay thế và ông sẽ kêu gọi Tổng thống Donald Trump không rút khỏi thỏa thuận này. Cùng ngày, Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng lên tiếng bảo vệ JCPOA khi nhấn mạnh rằng, một thỏa thuận hạt nhân dù không hoàn hảo còn tốt hơn không có thỏa thuận nào.
    |
 |
|
Tổng thống Iran Hassan Rouhani (giữa) và Ngoại trưởng Iran M.J.Zarif (bên trái) cảnh báo Washington sẽ hối tiếc nếu rút khỏi JCPOA. Ảnh: Quartz |
Trước đó, ngày 16-4, Liên minh châu Âu (EU) kiên quyết bảo vệ thỏa thuận hạt nhân lịch sử đạt được năm 2015. Theo đại diện cấp cao phụ trách an ninh và chính sách đối ngoại EU Federica Mogherini: Các nước thành viên EU chưa đạt được nhất trí về việc áp đặt các biện pháp trừng phạt mới nhằm vào Iran thời điểm hiện tại. Bà khẳng định các nước EU đều muốn duy trì thỏa thuận hạt nhân với Iran, cũng như mong muốn chứng kiến việc các bên tuân thủ hoàn toàn mọi cam kết JCPOA.
Khoảng 500 nghị sĩ Đức, Pháp và Anh kêu gọi Quốc hội Mỹ ủng hộ thỏa thuận hạt nhân Iran mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đe dọa từ bỏ. Trong bức thư ngỏ đăng trên nhiều tờ báo, các chính trị gia cảnh báo việc loại bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran có thể là nguồn gốc cho một cuộc xung đột tàn khốc ở Trung Đông và xa hơn nữa. Các nghị sĩ của 3 quốc gia trên đánh giá rằng, thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 là "bước đột phá quan trọng trong ngoại giao", giúp kiềm chế nguy cơ hạt nhân từ Iran. Với thỏa thuận này, các chương trình hạt nhân của Iran đã được giám sát chặt chẽ, hầu hết các cơ sở làm giàu hạt nhân bị tháo dỡ và giảm nguy cơ một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân.
Nếu JCPOA tan vỡ sẽ có thêm cuộc đối đầu Mỹ-Iran
Hiện tại, một trong những nội dung gây căng thẳng nhất là việc Mỹ cho rằng thỏa thuận hạt nhân không thể hạn chế chương trình tên lửa đạn đạo mà Iran theo đuổi và việc chấp nhận để Iran phát triển các tên lửa phi hạt nhân có thể là kẽ hở để quốc gia này gắn vào đó các đầu đạn hạt nhân chừng nào các lệnh giới hạn hết hạn. Tổng thống Donald Trump lo ngại rằng một phần của JCPOA sẽ hết hiệu lực vào năm 2026 mà không thể giải quyết chương trình tên lửa của Iran cũng như việc Tehran gia tăng ảnh hưởng trong khu vực. Quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Mỹ, ông Brian Hook cho biết Tổng thống Donald Trump bày tỏ mong muốn đạt được một thỏa thuận "bổ sung" cho JCPOA với sự nhất trí của các nước châu Âu.
Nhìn nhận bản chất của những đề xuất thay đổi là muốn làm suy yếu sức mạnh quốc gia, trong đó có sức mạnh hạt nhân của Iran, lãnh đạo Iran kiên quyết từ chối các yêu cầu từ Mỹ và phương Tây. Ngoại trưởng Iran, Mohammad Javad Zarif, cảnh báo nước này sẽ có hành động đáp trả nếu Mỹ đơn phương rút khỏi JCPOA. Trả lời phỏng vấn trong chương trình Face the Nation của đài CBS phát sóng ngày 22-4, ông Zarif nhắc lại lời cảnh báo của Tổng thống Iran Hassan Rouhani rằng Washington sẽ hối tiếc nếu rút khỏi JCPOA và Iran sẽ có hành động đáp trả trong vòng một tuần nếu Mỹ rút khỏi thỏa thuận. Ông Zarif nhấn mạnh JCPOA bảo đảm quyền lợi của Iran trong việc nghiên cứu và phát triển chương trình hạt nhân vì mục đích hòa bình.
Quan điểm của chính quyền Tehran rất rõ ràng khi nước này tuyên bố sẽ không thực hiện bất kỳ yêu cầu nào ngoài JCPOA và cũng không chấp nhận thay đổi thỏa thuận này. Ngoại trưởng Mohammad Javad Zarif cảnh báo nước này sẵn sàng nối lại chương trình hạt nhân "ở tốc độ nhanh hơn nhiều" nếu Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân ký năm 2015.
Phát biểu với báo giới tại thủ đô Tehran, Giám đốc Cơ quan năng lượng nguyên tử Iran (AEOI) Ali Akbar Salehi nêu rõ nếu Mỹ rút khỏi thỏa thuận trên, Iran có thể sẽ nối lại hoạt động sản xuất 20% lượng urani làm giàu chỉ trong vòng 4 ngày. Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araqchi cho rằng Mỹ không phải "chủ nhân duy nhất" của thỏa thuận hạt nhân đạt được với Tehran hồi năm 2015.
Theo các nhà phân tích, sự sụp đổ của thỏa thuận sẽ khoét sâu những mâu thuẫn xuyên Đại Tây Dương; làm thất bại các nỗ lực ngoại giao đa phương trong xử lý các điểm nóng khác. Những người ủng hộ thỏa thuận hạt nhân cho rằng thỏa thuận này tuy không hoàn hảo, song nó tạo ra một sự đồng thuận quốc tế rộng trong vấn đề này.
NGUYỄN HÒA