Còn việc Mỹ có thực sự trở lại hay không còn là cả một câu chuyện dài trong bối cảnh CPTPP đã sắp thành hiện thực với sự tham gia của 11 thành viên mà không cần có Mỹ.

leftcenterrightdel
Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull tại cuộc họp báo chung tại Nhà Trắng hồi tháng 2. Ảnh: Reuters

Hồi tháng 1 năm nay, Tổng thống Donald Trump từng nói sẽ cân nhắc đưa Mỹ tái gia nhập Hiệp định nếu Washington đạt được một thỏa thuận tốt hơn nhiều so với thỏa thuận mà ông cho là “kinh khủng” ban đầu. Sau đó, vào tháng 2, trong cuộc họp báo với Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull tại Mỹ, ông chủ Nhà Trắng cũng nhắc lại khả năng này.

Việc Mỹ công khai ý định cân nhắc trở lại thỏa thuận thương mại mà mình đã bỏ đi vào thời điểm toàn văn CPTPP mới được công bố và khả năng 11 nước thành viên sẽ đặt bút ký hiệp định trong tháng này tại Chile, khiến người ta đặt câu hỏi, phải chăng chính thành công đó đã khiến CPTPP hấp dẫn trở lại đối với Mỹ? Bởi sau khi Mỹ rút khỏi hiệp định này năm ngoái, có hơn 20 điều khoản đã bị tạm hoãn hoặc sửa đổi trong CPTPP so với thỏa thuận TPP trước đây.

Vẫn chưa rõ những điều khoản thay đổi này làm Mỹ hài lòng đến đâu, nhưng nếu muốn quay trở lại, Mỹ sẽ phải đàm phán với các nước thành viên CPTPP về những điều kiện để Mỹ có thể tái tham gia hiệp định đa phương này. Trong bối cảnh nếu không có gì thay đổi, CPTPP sẽ bắt đầu có hiệu lực từ đầu năm 2019, thì chắc chắn Mỹ sẽ buộc phải chấp nhận các điều khoản đã được 11 nền kinh tế thành viên thông qua. Sẽ không có chuyện vì cần tới sự tham gia của Mỹ mà các nước này chấp nhận đàm phán lại, bởi để chốt được bản thỏa thuận cuối cùng không phải dễ dàng gì. Vả lại, thực tế sau khi Mỹ rút khỏi TPP, các nước còn lại vẫn tiếp tục duy trì và thúc đẩy hiệp định phát triển nhanh chóng mà kết quả là sự ra đời CPTPP.

Bộ trưởng Thương mại Malaysia Mustapa Mohamed hoan nghênh việc Mỹ thể hiện sự quan tâm đến việc tái gia nhập hiệp định vì mục đích của các nước thành viên là muốn đưa Mỹ trở thành một phần của hiệp định. Tuy nhiên, ông bác bỏ việc tái đàm phán vì nếu như vậy sẽ phải mất nhiều năm nữa mới có thể đạt được thỏa thuận cuối cùng. Sự tham gia của Mỹ, một cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới vào CPTPP  sẽ góp phần làm gia tăng nguồn lực đáng kể của khối nên cho dù thế nào thì cánh cửa cho Mỹ quay trở lại được cho là vẫn luôn để ngỏ.

Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ khẳng định, Tổng thống Donald Trump sẵn sàng khởi động các cuộc đàm phán thương mại với Nhật Bản và 4 quốc gia tham gia đàm phán CPTPP không có các thỏa thuận tự do thương mại với Washington là: Việt Nam, Malaysia, New Zealand và Brunei. Mỹ sẽ đàm phán với các nước này về các điều khoản để có thể cải thiện thị trường đáng kể hơn. Mỹ cũng đã bắt đầu đàm phán với một số đối tác về những điều kiện để tái gia nhập hiệp định.

Quá trình đàm phán tái gia nhập hiệp định của Mỹ chưa chính thức diễn ra, nhưng theo giới chuyên gia, sớm muộn gì Mỹ cũng phải trở lại vì chính lợi ích của nước Mỹ và các tập đoàn kinh tế của nước này. Chính quyền Tổng thống Donald Trump cũng đang phải chịu sức ép trong nước để tái gia nhập hiệp định thương mại đa phương tầm cỡ này. Hơn 20 Thượng nghị sĩ Cộng hòa hồi tuần trước đã gửi một bức thư lên Nhà Trắng để kêu gọi Tổng thống Donald Trump quay lại các cuộc đàm phán CPTPP, hối thúc nhà lãnh đạo Mỹ tích cực theo đuổi hiệp định đa phương này. Dễ thấy đằng sau sức ép này chính là các tập đoàn kinh tế của Mỹ vốn sẽ khó chấp nhận lợi ích của mình bị tổn hại vì việc Mỹ không tham gia CPTPP. Vận động hành lang đã trở thành một phần không thể thiếu của nền chính trị Mỹ. Sức mạnh của nó đã được chứng minh trên hầu khắp các lĩnh vực của chính trị, kinh tế, xã hội ở nước Mỹ.

Theo phân tích, hiệp định TPP (tiền thân của CPTPP) do Mỹ khởi xướng được cho là sẽ mang lại những lợi ích không thể phủ nhận cho nền kinh tế Mỹ. Trong đó lợi ích đáng kể đến từ việc mang lại cơ hội lớn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ thâm nhập thị trường châu Á-Thái Bình Dương đầy tiềm năng. TPP sẽ giúp xóa bỏ nhiều loại thuế khác nhau mà các nước thành viên đang áp dụng đối với nhiều mặt hàng xuất khẩu của Mỹ, như: Thiết bị máy móc, nông sản, ô tô, các sản phẩm khoa học-công nghệ... Các doanh nghiệp vừa và nhỏ được coi là một trong những động lực chính thúc đẩy tăng trưởng việc làm cho người dân Mỹ. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này thường phải đối mặt với những rào cản thương mại nên gặp khó khăn khi muốn tiếp cận các thị trường nước ngoài.

Ý định trở lại TPP của Mỹ phù hợp với chính sách thương mại của Tổng thống Donald Trump phục vụ mục tiêu “Nước Mỹ trên hết”, nhằm thúc đẩy nền kinh tế Mỹ tăng trưởng, phát triển sản xuất và tạo thêm nhiều công ăn việc làm.

Hơn nữa, trong bối cảnh Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) đàm phán kéo dài mà vẫn chưa ngã ngũ cũng sẽ là một lý do khiến Mỹ cân nhắc quay trở lại tham gia vào hiệp định quy mô lớn như CPTPP.

MAI NGUYÊN