Trong khi A-rập Xê-út khẳng định liên minh quân sự do nước này đứng đầu đã không tiến hành bất kỳ cuộc không kích nào nhằm vào thủ đô Xa-na của Y-ê-men trong ngày 8-10, thì Mỹ tuyên bố sẽ tiến hành "xem xét lại ngay lập tức" sự ủng hộ của nước này đối với liên minh quân sự A-rập tại Y-ê-men.
Hiện trường vụ không kích. Ảnh: AP
Ngày 9-10, người phát ngôn Hội đồng An ninh quốc gia của Nhà Trắng Nét Prai-xơ (Ned Price) bày tỏ quan ngại sâu sắc trước những thông tin về các vụ không kích nhằm vào một lễ tang ở Y-ê-men. Ông nhấn mạnh cơ chế hợp tác an ninh giữa Mỹ với A-rập Xê-út không phải mang tính "toàn quyền quyết định", đồng thời kêu gọi các bên thực thi ngừng bắn ngay lập tức. Theo ông Prai-xơ, cân nhắc sự kiện này và các sự kiện khác gần đây, Oa-sinh-tơn đã "bắt đầu xem xét lại sự ủng hộ, vốn đã giảm đáng kể, dành cho liên minh quân sự do A-rập Xê-út đứng đầu, và sẵn sàng điều chỉnh sự ủng hộ để phù hợp hơn với các nguyên tắc, giá trị và lợi ích của Mỹ, trong đó có việc chấm dứt ngay lập tức và lâu dài cuộc xung đột ở Y-ê-men".
Trước đó, trang tin ủng hộ phiến quân Houthi, sabanews.net đã cáo buộc các máy bay của liên quân A-rập đã không kích trúng vào khu vực phía Nam Xa-na, nơi hàng trăm người đang tham dự lễ tang cha của quyền Bộ trưởng Nội vụ trung thành với phiến quân Houthi Gia-la An Ru-oai-san (Jalal al-Ruwaishan) khiến 160 người thiệt mạng và 530 người bị thương. Đây là một trong những vụ không kích có số thương vong lớn nhất kể từ khi liên minh A-rập tiến hành không kích chống phiến quân Houthi ở Y-ê-men hồi tháng 3-2015. Bài viết trên sabanews.net đã gọi đây là "một vụ thảm sát". Đội cứu hộ cho biết, quyền Bộ trưởng Nội vụ trung thành với phiến quân Houthi, Ru-oai-san và Thị trưởng Xa-na, Áp-đun Ca-đia Hi-la (Abdul-Kadir Hilal) đã thiệt mạng trong cuộc không kích.
Vụ không kích gây thương vong lớn đã ngay lập tức vấp phải sự chỉ trích mạnh mẽ của các cơ quan và tổ chức quốc tế. Bộ trưởng Y tế Y-ê-men, ông G.I-xma-in (Ghazi Ismail) cho rằng, các máy bay chiến đấu của liên quân do A-rập Xê-út dẫn đầu phải chịu trách nhiệm về vụ việc này. Cùng ngày, Điều phối viên nhân đạo của LHQ tại Y-ê-men Giêm-mi Mắc Gâu-rích (Jamie McGoldrick) bày tỏ "vô cùng bất ngờ và giận dữ" trước việc các cuộc không kích đã nhằm trúng khu vực dân cư. Ông kêu gọi tiến hành điều tra ngay lập tức và cộng đồng quốc tế cần gây sức ép nhằm bảo đảm cho dân thường tại Y-ê-men được bảo vệ. Trong khi đó, Phó tổng Thư ký LHQ phụ trách vấn đề nhân đạo và điều phối cứu trợ khẩn cấp Xtê-phen Ô Brai-ên (Stephen O'Brien) cũng kêu gọi điều tra minh bạch, cụ thể về các cuộc tấn công, đồng thời hối thúc các bên ngừng không kích các khu vực đông dân cư ở Y-ê-men.
Ngày 9-10, A-rập Xê-út khẳng định liên minh này đã không tiến hành bất kỳ cuộc không kích nào nhằm vào thủ đô Xa-na của Y-ê-men trong ngày 8-10, đồng thời tuyên bố cùng với các chuyên gia Mỹ ngay lập tức mở cuộc điều tra vào vụ không kích. Hãng thông tấn SPA của A-rập Xê-út trích dẫn thông báo của liên minh trên có đoạn: "Liên minh sẽ điều tra ngay lập tức vụ việc này cùng với các chuyên gia Mỹ, vốn từng tham gia các cuộc điều tra trước đó". Tuyên bố nêu rõ liên minh sẵn sàng cung cấp cho nhóm điều tra bất kỳ dữ liệu và thông tin nào liên quan đến các chiến dịch quân sự tại nơi xảy ra vụ việc và các khu vực xung quanh.
Y-ê-men rơi vào hỗn loạn sau cuộc chính biến lật đổ Tổng thống A-li Áp-đun-la Xa-lê (Ali Abdullah Saleh) năm 2012. Tình hình an ninh càng trở nên bất ổn sau khi phiến quân Houthi được sự hậu thuẫn của lực lượng trung thành với Tổng thống bị lật đổ Xa-lê chiếm giữ thủ đô Xa-na hồi tháng 9-2014, sau đó tiến xuống miền Nam và kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ Y-ê-men, buộc Tổng thống đương nhiệm Man-xua Ha-đi (Mansour Hadi) phải lưu vong tại nước láng giềng A-rập Xê-út. Liên minh quân sự do A-rập Xê-út đứng đầu đã tiến hành các cuộc không kích chống lại Houthi từ tháng 3-2015 và mở các chiến dịch trên bộ từ tháng 7-2015. Báo cáo của LHQ cho biết xung đột tại Y-ê-men đã cướp đi sinh mạng của hơn 10.000 người và khiến khoảng 2,8 triệu người phải rời bỏ nhà cửa kể từ tháng 3-2015.
Đáng chú ý, liên minh quân sự này đã được Mỹ và Anh âm thầm hậu thuẫn trong nhiều năm qua. Tờ Salon của Mỹ cho biết, chính quyền Tổng thống Mỹ B.Ô-ba-ma (Barack Obama) đã ký kết hàng loạt hợp đồng buôn bán vũ khí trị giá 115 tỷ USD nhằm viện trợ quân sự cho liên quân A-rập Xê-út kể từ năm 2010. Số vũ khí này được phục vụ cho các cuộc không kích vào Y-ê-men, bất chấp các kêu gọi về một lệnh ngừng bắn giữa hai bên.
NGỌC HÀ