Quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ có những dấu hiệu được cải thiện từ sau khi Ankara quyết định phóng thích mục sư người Mỹ Andrew Brunson, người bị tình nghi liên quan tới cuộc đảo chính bất thành năm 2016 nhằm lật đổ Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan. Vậy nhưng lý do này chưa thể đủ để hàn gắn mối quan hệ rạn nứt nghiêm trọng giữa hai đồng minh kể từ khi Washington ủng hộ lực lượng Các đơn vị bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG) tại Syria, vốn bị Ankara xem như khủng bố và mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. YPG được cho là những trợ thủ đắc lực của Washington trong cuộc chiến chống lại tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Syria.

Quan hệ đôi bên cho thấy thực sự có bước cải thiện đáng kể sau khi có tin tức về thỏa thuận trị giá 3,5 tỷ USD Mỹ bán tên lửa cho Thổ Nhĩ Kỳ ngay trước thời điểm Tổng thống Trump tuyên bố rút quân ngay lập tức khỏi Syria với lý do duy nhất là “đã giành thắng lợi trong cuộc chiến chống IS”. Động thái này xuất hiện trùng thời điểm với tuyên bố của Ankara sẽ tấn công tiêu diệt YPG tại Syria sau khi Mỹ rút đi. Rõ ràng, Mỹ rút quân khỏi Syria đồng nghĩa với việc bỏ rơi YPG và lực lượng vốn là nguyên nhân chính gây chia rẽ Ankara và Washington này khó tránh khỏi bị Thổ Nhĩ Kỳ tấn công.

leftcenterrightdel
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Getty Images.

Đằng sau mối quan hệ đang “tan băng” giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ rõ ràng là một thỏa thuận ràng buộc lợi ích mà cả hai bên đều có lợi. Mỹ thì có được thương vụ vũ khí béo bở với Ankara, đổi lại Ankara có cơ hội để loại bỏ mối lo an ninh bấy lâu mang tên YPG.

Thỏa thuận vũ khí Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ còn giúp hóa giải hiềm khích đôi bên sau khi Thổ Nhĩ Kỳ hồi năm ngoái ký thỏa thuận mua hệ thống tên lửa S-400 của Nga. Khi đó, Mỹ đe dọa sẽ áp đặt lệnh cấm vận với Thổ Nhĩ Kỳ, khẳng định hệ thống S-400 không tương thích với hệ thống phòng thủ chung của NATO.

Người ta càng có cơ sở để tin mối quan hệ ràng buộc lợi ích giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ được củng cố hơn sau khi hai bên đã trao đổi về những bước tiếp theo ở Syria và cuộc chiến chống IS tại đây. Thổ Nhĩ Kỳ cam kết sẽ không có sự “giảm tốc hay ngắt quãng” nào trong cuộc chiến chống IS sau khi Mỹ rút quân khỏi Syria. Người phát ngôn của Tổng thống Erdogan, ông Ibrahim Kalin bác bỏ những lo ngại rằng việc Mỹ rút quân sẽ tạo điều kiện cho IS tái hợp lực lượng để tái chiếm lãnh thổ. Phát biểu với báo giới, ông Kalin nhấn mạnh: “Là một thành viên trong liên minh toàn cầu chống IS, chúng tôi sẽ không để điều đó xảy ra trên lãnh thổ Syria, Iraq hay Thổ Nhĩ Kỳ”.

Cam kết tiếp tục cuộc chiến chống IS của Ankara đối với Washington mà nói chẳng khác nào trút được gánh nặng và mối lo về những hậu quả được cảnh báo sau khi Mỹ rút quân khỏi Syria.

Trong dòng trạng thái đăng trên trang mạng cá nhân Twitter, Tổng thống Trump cho biết, đây là những gì mà Nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan đã khẳng định với ông trong các cuộc thảo luận mới đây. Ông Trump tin tưởng, với vị trí địa chính trị của mình, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ kết thúc tốt cuộc chiến chống IS. Nhà lãnh đạo Mỹ một lần nữa nhấn mạnh, các binh sĩ Mỹ sẽ trở về nhà. Đây cũng là sự khẳng định cho thông báo đưa ra hồi giữa tuần trước rút khoảng 2.000 binh sĩ Mỹ được triển khai tại Syria.

Để đi tới một kết quả làm hài lòng cả hai bên như trên, hai nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ trước đó đã có cuộc điện đàm và nhất trí thiết lập kênh phối hợp ngoại giao, quân sự nhằm tránh một khoảng trống quyền lực sau khi quân đội Mỹ rút khỏi Syria. Một đoàn đại biểu quân sự Mỹ sẽ thăm Thổ Nhĩ Kỳ trong tuần này để thảo luận chi tiết kế hoạch rút quân và phối hợp với Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Kalin cho biết thêm rằng, Thổ Nhĩ Kỳ cũng sẽ tăng cường phối hợp với Nga và Syria.

Động thái mới trong quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ cũng một lần nữa cho thấy dường như Mỹ đang theo đuổi một hướng tiếp cận mới trong vấn đề Syria. Rút khỏi Syria không có nghĩa là Mỹ sẽ chấm dứt vai trò ở quốc gia có vị trí địa chiến lược quan trọng đối với các cường quốc khu vực và thế giới này; mà thay vào đó là bước chuyển đổi cách thức can dự vào cuộc chiến ở Syria của chính quyền Tổng thống Trump, theo hướng thực dụng và có lợi hơn cho nước Mỹ.

MAI NGUYÊN