Hiệu ứng “Domino”
Ngày 27-9, Nga đã cảnh báo Iraq và cộng đồng người Kurd không được tiến hành bất kỳ hành động nào có thể gây mất ổn định Trung Đông sau cuộc trưng cầu ý dân đòi độc lập vừa qua, đồng thời khuyến khích hai bên đối thoại với nhau để tìm ra một giải pháp trong khuôn khổ một nhà nước Iraq. Cùng ngày, Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves le Drian cũng cảnh báo cộng đồng người Kurd ở Iraq rằng, việc tuyên bố độc lập có thể châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng mới tại Trung Đông, đặc biệt trong thời điểm tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng đang thất thế tại Iraq. Tuy nhiên, ông cũng kêu gọi chính phủ Iraq cần trao quyền tự trị lớn hơn cho người Kurd để họ có thể tham gia vào công cuộc tái thiết và tiến trình hòa giải của đất nước.
Một phụ nữ người Kurd tại Iraq bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu ý dân ngày 25-9. Ảnh: CNN
Cuộc trưng cầu ý dân về độc lập của khu vực người Kurd ở miền Bắc Iraq đã được tổ chức ngày 25-9, với 72% số cử tri đủ điều kiện (3,3 triệu trong tổng số 4,58 triệu cử tri đăng ký tham gia) đi bỏ phiếu. Ủy ban kiểm phiếu của cuộc trưng cầu ý dân ngày 26-9 cho biết, 91,83% số người tham gia đã bỏ phiếu ủng hộ việc độc lập khỏi chính quyền Trung ương Iraq.
Các quốc gia trong khu vực có người Kurd sinh sống chưa bao giờ chấp nhận ý tưởng về một nhà nước người Kurd độc lập tách khỏi Iraq, vì điều này sẽ gây nên hiệu ứng “Domino”, đe dọa trực tiếp đến an ninh của các quốc gia này. Ngay khi cuộc trưng cầu diễn ra, Iran tuyên bố đóng cửa biên giới với khu vực của người Kurd ở miền Bắc Iraq. Bộ Ngoại giao Iran nêu rõ, Tehran đã đóng cửa biên giới trên không và trên bộ với khu vực của người Kurd theo đề nghị của Chính phủ Iraq, đồng thời khẳng định cuộc trưng cầu dân ý của người Kurd là "bất hợp pháp và không được công nhận".
Về phần Thổ Nhĩ Kỳ, Tổng thống Tayyip Erdogan đã cảnh báo cuộc trưng cầu dân ý đòi độc lập của cộng đồng người Kurd ở Iraq có nguy cơ làm nổ ra một cuộc "chiến tranh sắc tộc", đồng thời tuyên bố tất cả phương án, từ các biện pháp trừng phạt kinh tế tới các biện pháp quân sự trên không và trên bộ, đều được cân nhắc nhằm đáp trả cuộc trưng cầu này.
Cú giáng mạnh vào nước Mỹ
Trong khi đó, các cựu quan chức Mỹ và một số chuyên gia chính sách nhận định cuộc trưng cầu ý dân đòi độc lập của cộng đồng người Kurd tại Iraq đã giáng một đòn mạnh vào Mỹ, vì Washington đã mất nhiều năm cùng với hàng tỷ USD và sinh mạng của hàng nghìn binh sĩ để cố gắng bảo đảm Iraq thống nhất.
Nỗ lực ngoại giao nhằm ngăn chặn cuộc trưng cầu hôm 25-9 vừa qua đã không thuyết phục được những thủ lĩnh người Kurd, vốn nằm trong số một vài đồng minh thân cận nhất của Washington ở Trung Đông. Điều này có thể được xem như một minh chứng mới nhất về sức mạnh đang suy giảm của Mỹ.
Hơn nữa, cuộc trưng cầu ý dân trao quyền cho các lãnh đạo người Kurd đàm phán về quyền độc lập khu vực có hơn 8,3 triệu dân này đe dọa làm dấy lên các cuộc xung đột. Điều này có thể cản trở những nỗ lực được Mỹ hậu thuẫn nhằm ổn định Iraq, tiêu diệt những tàn dư của IS hay những nhóm phiến quân tương tự khác. Một quan chức Mỹ giấu tên thừa nhận: "Chúng tôi coi đây là một nguy cơ lớn".
Dù vậy, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, cuộc trưng cầu dân ý về độc lập sẽ không thể giúp khu tự trị của người Kurd trở thành một nhà nước độc lập. Bởi thực tế, cuộc trưng cầu lần này đơn thuần chỉ là động thái mang tính tham vấn và không ràng buộc về mặt pháp lý. Về lâu dài, người Kurd vẫn mong muốn thoát khỏi sự “cai trị” của chính quyền Baghdad và xây dựng một nhà nước độc lập. Tuy nhiên, xét trong tương lai gần, người Kurd thừa hiểu rằng, một nhà nước độc lập là hoàn toàn không thể khi họ không nhận được sự ủng hộ rộng rãi của cộng đồng quốc tế. Bên cạnh đó, cũng có ý kiến cho rằng, thông qua cuộc trưng cầu dân ý, người Kurd có thể muốn hướng đến mục tiêu chính là nhằm tạo thêm ưu thế, cũng như gia tăng những đòi hỏi lợi ích về chính trị, kinh tế trong tham gia đàm phán với chính quyền tại Baghdad.
HÙNG HÀ