Sự phụ thuộc vào đồng USD khi đô-la hóa nền kinh tế, sự chi phối của giới tài phiệt và việc “mắc nợ” các ngân hàng quốc tế...đang diễn ra đúng như kịch bản mà John Perkins - một cựu sát thủ kinh tế (EHM) tường thuật trong hồi ký “Lời thú tội của một sát thủ kinh tế”, mô tả lại trong những phi vụ và âm mưu tài chính, chính trị mà ông và các EHM nhúng tay vào nhằm làm sụp đổ một đất nước, đẩy hàng triệu người vào cảnh khốn khổ để mang lại lợi ích chỉ cho một nhóm nhỏ.
Sẽ có thêm một Hy Lạp nữa?
Quá trình “mắc nợ” tới mức sắp thành “thảm họa” của Ecuador đang diễn ra “hao hao” như con đường mà Hy Lạp đã từng đi qua. Tạp chí Crisis (Ecuador) nhận định trong thời điểm này, các khoản tín dụng khác nhau đang là những tin tức kinh tế và chính trị nóng hổi tại “đất nước Xích đạo” này. Đạo luật mới được thông qua mang tên “Trole 3” sẽ thu hút được tổng số tín dụng 1,137 tỷ USD, tuy nhiên con số này vẫn còn thấp hơn khoản 1,344 tỷ USD mà Ecuador phải chi trả cho 50 chủ nợ chính. Trong số này các ngân hàng và các tổ chức đa phương cung cấp các khoản tín dụng chủ yếu đến từ nước Mỹ, như Ngân hàng Phát triển liên Mỹ - 237,6 triệu USD; Ngân hàng Phát triển Mỹ Latinh (CAF) 150 triệu USD; Ngân hàng đầu tư đa quốc gia Goldman Sachs của Mỹ với 500 triệu USD.
Riêng Ngân hàng Goldman Sachs "cài" điều kiện buộc Ecuador thông qua Bộ Kinh tế và Tài chính, phải nhượng cho Goldman Sachs một lượng trái phiếu trị giá 1,201 tỷ USD dưới dạng thỏa thuận mua lại như một “bảo đảm” cho khoản tín dụng. Điều khoản ràng buộc này ghi rõ rằng thỏa thuận này “sẽ không tạo lãi suất có lợi cho Goldman, không được chuyển nhượng trên thị trường quốc tế và sẽ phải được hoàn trả khi Ecuador thanh toán xong khoản tín dụng”. Tuy nhiên, điều kiện khá “nhẹ nhàng” trong hợp đồng vay nợ chính thức vừa được công bố cũng không quên ghi thêm chi tiết rằng nó phải được tuân thủ “ngoại trừ trong trường hợp Cộng hòa Ecuador không hoàn thành nghĩa vụ thanh toán”. Nói cách khác, nếu Quito không hoàn thành các kỳ hạn thanh toán, Goldman Sachs có quyền bán trái phiếu trên.
Điều này có ý nghĩa gì với Ecuador? Muốn có câu trả lời về mặt kỹ thuật và lâu dài cần phân tích lại câu chuyện nợ công của Hy Lạp. Tại Hy Lạp, sự ràng buộc giữa giới tài phiệt và các tổ chức đa phương, mà cụ thể chính là Goldman Sachs, đã nhấn chìm quốc gia Nam Âu trong một thảm họa không ai có thể tính toán, trừ các nhà tài phiệt. Và nay, nó có nhiều nét tương tự như quá trình mà họ đang “giăng bẫy” tại Ecuador, khiến cuộc khủng hoảng kinh tế và xã hội chưa từng thấy kể từ “lễ hội ngân hàng” (cuộc khủng hoảng tài chính sâu rộng năm 1999 tại Ecuador, làm sụp đổ nền kinh tế nước này, dẫn tới cuộc đảo chính năm 2000 và làn sóng di dân ra nước ngoài lớn nhất trong lịch sử Ecuador) từng nhấn chìm quốc gia Nam Mỹ này, dẫn đến quá trình đồng đôla hóa toàn bộ nền kinh tế.
“Tấm gương” Hy Lạp và hệ quả từ những hoạt động của giới tài phiệt trốn thuế và chi phối nhà nước, và sau đó là sự nhập cuộc của Goldman Sachs để “đóng nốt chiếc đinh cuối cùng” cho nền kinh tế nước đang diễn ra đúng với Ecuador. Cơ chế được sử dụng cũng chính là một khoản tín dụng ẩn chứa món nợ còn khổng lồ, mà khi quy đổi các khoản nợ trước đó bằng USD sang đồng euro nhưng với một tỷ giá ảo. Theo cách này, khi Hy Lạp không trả được khoản tín dụng nào, Goldman Sachs đã “nhảy vào” phát hành nhiều tín phiếu phái sinh. Chỉ trong vòng 4 năm, mức nợ của Hy Lạp với ngân hàng này tăng từ 2,8 tỷ euro lên 5,1 tỷ euro. Chỉ riêng khoản lãi ròng của Goldman Sachs từ các giao dịch trái phiếu phái sinh cũng đã lên tới 500 triệu USD. Hy Lạp trở thành một quốc gia có mức nghèo đói và bất bình đẳng cao chót vót, sức mua của người lao động gần như bằng không và thất nghiệp trở thành chuyện cơm bữa.
“Vết xe đổ” này đang tái hiện ở Ecuador. Quá trình này diễn ra từ việc tháo vốn và không còn thanh khoản nữa. Đây chính là hiệu ứng có thể của “Trole 3” và Ecuador đang tự đặt bẫy cho trạng thái một nền kinh tế vốn đã bị đồng đôla hóa của mình (Hy Lạp cũng đã euro hóa nền kinh tế). Những điều khoản trong đạo luật trên bóp nghẹt các nguồn thu của nhà nước (buộc phải trả các khoản phạt và lãi suất, xóa bỏ quy định thu trước thuế doanh thu và xóa khoản thuế này cho nhiều thành phần, tạo điều kiện cho cơ chế kế toán kép ở các doanh nghiệp phát triển…). Theo hướng đó, Ecuador sẽ khó có thể hoàn thành các nghĩa vụ tài chính mà các khoản tín dụng, đặc biệt là với Goldman Sachs tạo ra. Hệ quả là các thỏa thuận và tín chỉ nợ nói trên sẽ được mang ra thị trường như các trái phiếu phái sinh. Do đó khoản nợ công lại càng tăng lên tới mức không thể trả nổi, buộc Chính phủ Ecuador phải ký thêm hợp đồng vay nợ để trả nợ...Nợ sẽ chồng nợ.
Với xu hướng này, vấn đề thanh khoản sẽ đẩy dần Ecuador vào một cuộc khủng hoảng kinh tế không thể cứu chữa.
Một thảm họa đã được báo trước
Cách đây mấy chục năm, John Perkins – một sát thủ kinh tế được các cơ quan tình báo Mỹ đào tạo bài bản và tuyển mộ phục vụ lợi ích cho giới đại doanh thương Mỹ - một lực lượng gọi là "tập đoàn trị" (hệ thống liên minh giữa chính phủ, các tập đoàn, các ngân hàng...) thâm nhập vào bộ máy nhiều quốc gia. Theo lời Perkins, ông được gửi sang các quốc gia đang phát triển để thực hiện những mưu đồ kinh tế cực kỳ hắc ám nhằm phục vụ quyền lợi của giới này tạo dựng các dự án, biến một số ít người trở thành những người vô cùng giàu có, đồng thời đẩy hàng triệu con người vào tình cảnh bần cùng hóa và rơi vào tình trạng tuyệt vọng, đẩy thêm hố sâu chênh lệch giàu nghèo và là căn nguyên nảy nở cho chủ nghĩa khủng bố.
John Perkins cũng đã tới Ecuador và “sát hại” nền kinh tế của Ecuador, như ông thừa nhận trong cuốn sách Lời thú tội của một sát thủ kinh tế. Trong hồi ký của mình, John Perkins kể lại: Thèm khát biển dầu nằm dưới khu vực Amazon (được cho là có tiềm ngang với các mỏ dầu ở khu vực Trung Đông), các EHM đã mang lại cho Ecuador các dự án để rồi ngay sau đó, đẩy quốc gia này ngập chìm trong nợ nước ngoài. Và cách duy nhất để trang trải khoản nợ đó là Ecuador phải bán đi khu rừng nhiệt đới của họ cho các công ty dầu lửa. "Ecuador là trường hợp điển hình của các nước trên thế giới đã được EHM đưa vào một nhóm có cùng lợi ích kinh tế - chính trị. Cứ 100 USD dầu thô lấy ra từ các khu rừng nhiệt đới của Ecuado thì có tới 75 USD rơi vào túi của các công ty dầu lửa. 25 USD còn lại sẽ dùng để trang trải chi phí quân sự và chi tiêu của chính phủ - trong đó khoảng 2.5 USD được chi cho y tế, giáo dục và các chương trình giúp đỡ người nghèo. Như vậy, cứ 100 USD dầu khai thác được tại khu vực Amazon sẽ chỉ có dưới 3 USD đến được với những người cần nó nhất - những người mà cuộc sống của họ bị ảnh hưởng xấu bởi những con đập, việc khoan dầu, các đường ống - và những người đang chết dần chết mòn do thiếu thức ăn và nước uống", trích lời John Perkins trong cuốn Lời thú tội của một sát thủ kinh tế.
Tuy nhiên, Ecuador chỉ là một trong vô số các phi vụ ở những quốc gia mà John Perkins và các sát thủ kinh tế nhúng tay vào...Trong một cuộc chơi bất bình đẳng, sẽ còn nhiều Ecuador, Hy Lạp...trên thế giới, nếu mỗi quốc gia không tỉnh táo trước các dự án bất minh của giới tài phiệt, đặc biệt khi quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra với tốc độ chóng mặt.
NGUYỄN HÒA