Được gọi là “mẹ của tất cả các cuộc bầu cử”, cuộc cạnh tranh 222 ghế tại Hạ viện để giành quyền thành lập chính phủ lần này chủ yếu là cuộc đua song mã “một chín một mười” giữa hai lực lượng chính trị lớn ở Malaysia là Liên minh Mặt trận quốc gia (BN) của ông Najib Razak và PH của ông Mahathir Mohamad. Mahathir Mohamad và Najib Razak là hai cái tên không còn xa lạ với cử tri Malaysia khi cả hai đều là những chính trị gia gạo cội, lần lượt nắm giữ cương vị thủ tướng trong các giai đoạn 1981-2003 và 2009-2018. Đó là chưa kể ông Najib Razak còn từng là “hậu bối”, được chính ông Mahathir Mohamad hậu thuẫn trên con đường chính trị khi còn là đồng minh trong BN trước khi trở thành những đối thủ “không đội trời chung”.
Trước thềm cuộc bầu cử, trong khi cho rằng đây là cuộc đua sít sao giữa BN và PH, phần lớn giới phân tích và kết quả các cuộc thăm dò dư luận đều dự đoán PH khó tạo nên điều bất ngờ và chiến thắng sẽ thuộc về BN. Nhận định như vậy không phải là không có cơ sở bởi lẽ Liên minh BN được cho là nắm trong tay những “lá bài” quan trọng. Trước tiên, không thể không kể đến những con số “biết nói” như 5,9%-mức tăng trưởng kinh tế cao nhất trong vòng 3 năm qua hay tỷ lệ thất nghiệp 3,3%-thấp nhất kể từ năm 2015. Bên cạnh đó, trước khi giải tán Quốc hội vào tháng 4 vừa qua nhằm mở đường cho cuộc tổng tuyển cử sớm lần này, chính phủ của ông Najib Razak đã kịp thời thông qua việc phân chia lại khu vực bầu cử. Vì hình thức bầu cử của Malaysia dựa trên nguyên tắc “Winner-take-all” (được ăn cả, ngã về không) nên cách phân chia lại khu vực bầu cử với nhiều chênh lệch lớn được cho là nước đi có chủ đích nhằm giành lợi thế cho Liên minh BN. Đó là chưa kể liên minh này đã có bề dày truyền thống với tư cách liên tục là lực lượng cầm quyền trong 61 năm qua kể từ khi Malaysia độc lập vào năm 1957.
Thế nhưng, kịch bản cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016 và cuộc bầu cử Tổng thống Pháp năm 2017, cho dù bối cảnh chính trị có khác nhau, dường như đã lặp lại ở quốc gia Đông Nam Á này. Trong cuộc chạy đua giành chiếc ghế chủ nhân Nhà Trắng năm 2016, ông Donald Trump đã bất ngờ đánh bại bà Hillary Clinton trong khi từ giới phân tích cho đến các cuộc thăm dò dư luận đều tin tưởng việc nữ cựu Ngoại trưởng trở thành vị Tổng thống thứ 45 của xứ cờ hoa là hiển nhiên. Đối với cuộc tổng tuyển cử lần thứ 14 của Malaysia, điều bất ngờ tương tự cũng đã xảy ra. Không những không giành đủ số ghế cần thiết (112 ghế) để thành lập chính phủ mới, Liên minh BN còn thất bại trước PH với một tỷ lệ cách biệt đến mức ít ai ngờ tới.
Theo thông báo chính thức của Ủy ban bầu cử Malaysia, PH giành được 113 trong tổng số 222 ghế tại Hạ viện, trong khi BN chỉ giành được 79 ghế, thua xa so với 133 ghế mà liên minh này giành được trong cuộc chạy đua năm 2013.
Kết quả cuộc tổng tuyển cử lần thứ 14 đã chấm dứt thế độc tôn của BN trong hơn nửa thế kỷ qua tại Malaysia. Điều đó cũng đồng nghĩa nỗ lực tìm kiếm một nhiệm kỳ thứ 3 liên tiếp nhằm “làm Malaysia vĩ đại hơn” của ông Najib Razak đã tiêu tan. Lần đầu tiên trong lịch sử hơn nửa thế kỷ, một liên minh đối lập trở thành liên minh cầm quyền tại Malaysia, đưa ông Mahathir Mohamad, 92 tuổi, trở thành thủ tướng đương nhiệm cao tuổi nhất thế giới từ trước đến nay.
Tuy thất bại của liên minh BN có phần bất ngờ nhưng cũng không phải là khó lý giải. Trong khi Malaysia là quốc gia đa sắc tộc, những năm qua Liên minh BN được cho là có những chính sách ưu ái cộng đồng người gốc Malay chiếm đa số hơn so với cộng đồng thiểu số gốc Hoa và gốc Ấn, nhất là những ưu đãi về tài chính và tuyển dụng vào các vị trí công quyền. Không những vậy, cùng với việc chi phí sinh hoạt tăng lên trong thời gian gần đây, vấn đề thuế hàng hóa và dịch vụ (GST) được áp dụng từ năm 2014 của chính phủ của ông Najib Razak trở thành tâm điểm chỉ trích của dư luận trong nước vì GST đánh vào hầu hết các loại hàng hóa và dịch vụ, ảnh hưởng “sát sườn” đến người dân. Những cáo buộc thất thoát hàng tỷ USD chưa ngã ngũ liên quan tới Quỹ đầu tư 1MDB do chính phủ của ông Najib Razak thành lập và điều hành cũng “phủ bóng” lên uy tín của Liên minh BN.
Ở chiều ngược lại, những điểm yếu của liên minh BN được PH tận dụng khai thác triệt để. Tái xuất chính trường vì cho rằng ông Najib Razak đã “đi sai hướng”, với khẩu hiệu “Xây dựng lại đất nước”, ông Mahathir Mohamad và PH đã đánh trúng tâm lý của đại bộ phận cử tri bằng những cam kết xây dựng một hình ảnh Malaysia đa sắc tộc hơn, giảm chi phí sinh hoạt, nâng cao chất lượng cuộc sống, chống tham nhũng…
Uy tín của Mahathir Mohamad cũng chính là một điểm cộng của PH. Trong thời gian cầm quyền trước đây, ông Mahathir Mohamad được cho là đã có những chính sách kiên quyết và đúng đắn để hiện đại hóa nhanh chóng Malaysia, đưa quốc gia này trở thành một trong những “đầu tàu” kinh tế của khu vực Đông Nam Á. Người dân ủng hộ và yêu quý vẫn gọi ông là “Tiến sĩ M” để bày tỏ sự gần gũi và thân thiết. Tuy đã trên cái tuổi xưa nay hiếm, song trong chiến dịch tranh cử, ông được báo chí mô tả là một người đàn ông trông trẻ trung và khỏe mạnh hơn so với độ tuổi 92 với khả năng diễn thuyết không ngừng nghỉ, chỉ trích đối thủ bằng ngôn từ đanh thép lẫn mỉa mai. Hình ảnh ông Mahathir Mohamad tích cực đi lại vận động, diễn thuyết dù tuổi cao đã có sức lôi kéo và thuyết phục nhất định đối với người dân Malaysia, nhất là các cử tri ở nông thôn.
Cũng cần phải lưu ý rằng, có đến khoảng 45% cử tri tham gia bỏ phiếu lần này là những người trẻ tuổi-một tỷ lệ có tác động đáng kể, thậm chí làm xoay chuyển cục diện bất kỳ cuộc bầu cử nào. Chính vì vậy, trước “làn sóng” nổi lên của các tân lãnh đạo trẻ với tuổi đời trên dưới 40 trên thế giới như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Áo Sebastian Kurz hay Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern, chiến thắng của ông Mahathir Mohamad thoạt nhìn tưởng như "bất thường”. Thế nhưng, những cử tri trẻ tuổi ở Malaysia được đánh giá là ngày càng có xu hướng ủng hộ sự thay đổi. Và trong trường hợp này, họ đã bỏ phiếu cho những cải tổ mà ông Mahathir Mohamad cam kết, thay vì quan tâm tới tuổi tác của ông.
Những cử tri ủng hộ đã tạo nên “cơn sóng thần” như mong muốn khi vận động tranh cử của PH nhằm “quét sạch” sự hiện diện của Liên minh BN. Và giờ đây là lúc để tân Thủ tướng Mahathir Mohamad và Liên minh Hy vọng thực hiện cương lĩnh tranh cử, trong đó có cải cách bộ máy hành chính quốc gia, giảm gánh nặng thuế cho người dân, xây dựng nền kinh tế đất nước theo hướng công bằng và hợp lý, xây dựng một đất nước Malaysia ôn hòa và tươi sáng trên trường quốc tế, như đã cam kết trước cử tri nhằm “xây dựng lại đất nước” trong nhiệm kỳ 5 năm cầm quyền đầu tiên của mình.
HOÀNG VŨ