Chưa thể biết nhà lãnh đạo Mỹ sẽ đưa ra quyết định cuối cùng là gì nhưng dù thế nào, không ai mong muốn nó sẽ kéo theo những hệ lụy tiêu cực, bởi vấn đề liên quan đến chủ quyền Jerusalem là một trong những điều hết sức nhạy cảm trong tiến hòa bình Trung Đông vốn đang bế tắc.
Năm 1995, Quốc hội Mỹ đã thông qua luật chuyển đại sứ quán nước này tại Tel Aviv về Jerusalem-hành động mang tính tượng trưng thể hiện sự ủng hộ của Washington đối với đồng minh Israel. Luật này cũng cho phép các đời tổng thống sau đó được ban hành và cập nhật các lệnh trì hoãn thực thi luật này 6 tháng một lần.
Việc chuyển Đại sứ quán Mỹ tại Israel về Jerusalem vốn là một trong những cam kết chính trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016 của ông Donald Trump. Nhưng hồi tháng 6 vừa qua, Tổng thống Donald Trump đã ký một sắc lệnh tạm thời tiếp tục đặt đại sứ quán ở Tel Aviv, gác lại kế hoạch di dời thêm ít nhất 6 tháng nữa nhằm tránh gây thêm căng thẳng ở Trung Đông.
Những người tiền nhiệm của Tổng thống Donald Trump cũng luôn lựa chọn gia hạn sắc lệnh tiếp tục đặt Đại sứ quán Mỹ ở Tel Aviv để tránh gây căng thẳng, bởi ai cũng hiểu động chạm tới vấn đề này không khác gì động vào “tổ kiến lửa”. Chủ quyền tại Jerusalem từ lâu đã trở thành tâm điểm của cuộc xung đột Palestine-Israel và cũng chính là một trở ngại lớn đối với tiến trình hòa bình khu vực.
Không khó để lý giải vì sao vấn đề chủ quyền Jerusalem lại nhạy cảm và phức tạp như vậy. Jerusalem được biết đến là cội nguồn và thánh địa có ý nghĩa quan trọng của cả 3 tôn giáo là Cơ đốc giáo, Hồi giáo và Do Thái giáo, những tín ngưỡng cùng chia sẻ nguồn gốc về Thánh Abraham. Sự đan xen về lịch sử và tôn giáo tại vùng đất này càng khiến cho vấn đề chủ quyền tại đây thêm phức tạp. Đến mức người ta đã phải viết rằng, tại Jerusalem, mỗi hòn đá đều có câu chuyện, mỗi cây ô liu là một lịch sử và mỗi ngọn núi có tên khác nhau, tùy thuộc vào người kể về những địa danh đó là ai.
Với người Palestine, Jerusalem được coi là trung tâm xã hội, chính trị, văn hoá, tôn giáo và kinh tế của mình. Còn với thế giới Arab, Jerusalem chính là trái tim. Thậm chí, thành phố này còn được xem là một biểu tượng quan trọng của khu vực và số phận của nó là chìa khóa cho bất kỳ nỗ lực nào dẫn tới một khu vực hòa bình và ổn định.
Vậy nên, quyết định của Tổng thống Donald Trump về việc chuyển đại sứ quán từ Tel Aviv tới Jerusalem hay có công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel hay không luôn là tâm điểm chú ý của dư luận bởi bất cứ thay đổi nào với Jerusalem cũng sẽ tác động mạnh mẽ tới khu vực Trung Đông và các nước có đông người Hồi giáo khác. Bản thân Tổng thống Donald Trump cũng từng bày tỏ quan ngại về những ảnh hưởng của quyết định tới các cuộc đàm phán hòa bình Trung Đông, nhất là khi hiện nay con rể kiêm cố vấn của ông Donald Trump là ông Jared Kushner cũng là người đứng đầu các nỗ lực tái khởi động hòa đàm Trung Đông giữa Palestine và Israel sau nhiều năm lâm vào bế tắc.
Tuy nhiên, ông chủ Nhà Trắng cũng không dễ dàng để ra quyết định theo ý mình trong bối cảnh di chuyển Đại sứ quán Mỹ về Jerusalem luôn là một mục tiêu dài hạn của các chính trị gia đảng Cộng hòa khiến ông chịu không ít sức ép, nhất là lời hứa tranh cử cam kết Mỹ ủng hộ vững chắc đồng minh Israel mà ông đưa ra năm 2016 vẫn còn đó.
Nhiều khả năng Tổng thống Donald Trump sẽ tiếp tục gác lại kế hoạch chuyển Đại sứ quán Mỹ về Jerusalem thêm 6 tháng nữa để “câu giờ”, nhưng cũng không loại trừ ông sẽ cân nhắc việc công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, nhằm xoa dịu đồng minh quan trọng số 1 ở khu vực và làm hài lòng phe Cộng hòa đang tức giận vì những vấn đề đối nội ngổn ngang.
Hy vọng người đứng đầu nước Mỹ sẽ có sự cân nhắc thận trọng trước khi đưa ra một quyết định hợp lý bởi trong việc này chỉ cần “sai một li” cũng có thể “đi một dặm”. Việc chuyển Đại sứ quán Mỹ tới Jerusalem, đồng nghĩa với việc thừa nhận nơi đây là thủ đô của Israel, sẽ động chạm tới những vấn đề lịch sử, tôn giáo hết sức phức tạp. Đây sẽ động thái đổ thêm dầu các cuộc xung đột, bạo lực cực đoan tại chảo lửa Trung Đông vốn luôn nóng bỏng với hàng loạt vấn đề mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo... Thậm chí khu vực có thể lại phải chứng kiến một cuộc nổi dậy nữa của người Palestine như đã từng xảy ra trong quá khứ. Phong trào vũ trang Hamas của Palestine hiện đang kiểm soát Dải Gaza cảnh báo sẽ kêu gọi một cuộc nổi dậy mới của Palestine nếu Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel.
Chưa kể một thực tế việc công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel sẽ vi phạm luật pháp quốc tế và tất cả những nghị quyết trước đó của Liên hợp quốc về quy chế của Jerusalem. Gần đây nhất, cuối tháng 11 vừa qua, 151 thành viên Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua một nghị quyết phản đối việc Israel chiếm đóng thành phố Jerusalem.
Hơn nữa, đó sẽ là hành động phủ nhận các cam kết quốc tế mà Mỹ từng tham gia liên quan tới tiến trình hòa bình Trung Đông. Trải qua các chính quyền khác nhau ở Washington, vấn đề hòa bình Trung Đông luôn là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Cho dù trong thời gian qua, mục tiêu này có phần bị Washington xao nhãng do một loạt vấn đề đối nội và đối ngoại phức tạp khác cần ưu tiên, nhưng không thể phủ nhận, Mỹ là một trong những đối tác hàng đầu và tích cực trong nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế thúc đẩy tiến trình hòa bình giữa Palestine và Israel trong nhiều năm gần đây.
Hẳn chính quyền đương nhiệm ở Washington sẽ không muốn tự loại bỏ vai trò của mình trong bất cứ sáng kiến hòa bình nào ở khu vực mà Mỹ có những lợi ích chiến lược. Đây đang là thời cơ để chính quyền Washington khẳng định lại vai trò hàng đầu và là một đối tác tích cực thông qua quyết sách phù hợp với ý nguyện và nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế nhằm đạt được một nền hòa bình công bằng và lâu dài cho Palestine và Israel. Ngược lại, nó sẽ tạo ra những thách thức lớn đối với tiến trình hòa bình khu vực, thậm chí lâm vào ngõ cụt không lối thoát.
MỸ HẠNH