Thắng lợi tại hai địa bàn trọng yếu của IS là đòn “chí mạng” vào “đầu não” của nhóm khủng bố từng là nỗi ám ảnh không chỉ của Trung Đông mà cả thế giới mấy năm về trước, dập tắt tham vọng thành lập một vương quốc Hồi giáo ở Trung Đông của chúng. Từ đó mở ra cơ hội hòa bình và ổn định cho đất nước Iraq, Syria và toàn Trung Đông, bởi tiêu diệt IS được coi là một trong những mấu chốt để giải quyết các cuộc khủng hoảng dai dẳng ở khu vực mà tâm điểm là Iraq và Syria.

Suốt mấy năm qua, sự xuất hiện của IS cùng những hành động bạo lực man rợ của chúng là thách thức an ninh hàng đầu không chỉ của khu vực Trung Đông mà toàn thế giới. Trong khi đó, các nỗ lực tiêu diệt thế lực khủng bố này không phải luôn “xuôi chèo mát mái” mà đã trải qua rất nhiều khó khăn mới giành được thắng lợi. Có những giai đoạn IS gia tăng sức mạnh nhanh chóng, bành trướng và chiếm lĩnh được phần lãnh thổ rộng lớn ở Trung Đông, thậm chí vươn cả “vòi bạch tuộc” tới châu Á, châu Phi. Đáng lo ngại hơn, những tư tưởng cực đoan và tinh thần "thánh chiến", "tử vì đạo" của chúng đã reo rắc khắp nơi trên thế giới khiến cho bất cứ đâu cũng có thể trở thành mục tiêu bị tấn công. Châu Âu và Mỹ là những nơi đã phải trải qua nỗi kinh hoàng bởi các vụ tấn công khủng bố liên quan tới IS mà điển hình là các vụ tấn công của những “con sói đơn độc” bị IS tiêm nhiễm tư tưởng cực đoan.

Vì vậy, sự thất bại hoàn toàn của IS ở Iraq và Syria có thể coi là một thắng lợi ngoạn mục, mang tính bước ngoặt trong cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu của cộng đồng quốc tế. Chưa có cuộc chiến nào huy động lực lượng hùng hậu của nhiều quốc gia tới như vậy và nhiều liên minh quân sự được thành lập đến vậy. Ở thời điểm năm 2015 có tới 3 liên minh quốc tế chống IS ở Iraq và Syria: Một do Mỹ dẫn đầu với khoảng 69 quốc gia, một do Nga dẫn đầu với sự hỗ trợ của Iran, chính quyền Syria, Iraq và sau cùng là liên minh chống khủng bố gồm 34 thành viên do Saudi Arabia đứng đầu. Trong đó, chiến dịch không kích IS của Nga năm 2015 ở Syria được đánh giá là đã làm thay đổi đáng kể cục diện chiến trường chống IS, góp phần vào nỗ lực chung của quốc tế đánh bại tổ chức này.

Thắng lợi còn mang ý nghĩa nhân văn, nhân đạo bởi nó giải phóng hàng triệu người đang phải "sống không bằng chết" dưới ách cai trị hà khắc, dã man của IS ở những vùng lãnh thổ mà tổ chức này chiếm đóng.

Nhưng không có gì bảo đảm thắng lợi quyết định ở Iraq và Syria trước IS sẽ đánh bại hoàn toàn tổ chức này, bởi sức sống của IS đã từng được thấy là luôn tiềm ẩn nhiều bất ngờ. IS từng có giai đoạn lật ngược được tình thế ở Iraq và Syria để chiếm ưu thế trên chiến trường. Tổ chức này luôn biết lợi dụng những khoảng trống quyền lực tại các vùng lãnh thổ khác nhau để trỗi dậy, tuyển mộ tân binh và tập hợp lực lượng. Việc IS thâm nhập vào Libya hay Bán đảo Sinai (Ai Cập) cho thấy còn nhiều vùng đất được kiểm soát lỏng lẻo mà IS có thể tái hiện diện. Tin tức cho biết, còn khoảng 3.000 tay súng IS chưa bị tiêu diệt và đang lẩn trốn ở những vùng sa mạc hoang vu, núi non hiểm trở ở khu vực biên giới hai nước Syria-Iraq. Trong khi đó, số phận của thủ lĩnh IS Abu Bakr al-Baghdadi cùng một số tay chân thân cận vẫn chưa rõ ràng.

Việc mất đi địa bàn chiếm đóng dường như không ngăn cản được IS reo rắc tội ác ở khắp nơi. Ở thời điểm thảm bại trên chiến trường, IS vẫn làm thế giới bàng hoàng bởi những cuộc tấn công đẫm máu ở châu Âu, Mỹ và cả châu Á. Mất lãnh thổ trên thực địa, IS chuyển hướng sang chiến lược xây dựng cái gọi là “vương triều ảo”. Theo đó, đẩy mạnh việc tuyển mộ các chiến binh qua internet và mở rộng các cuộc tấn công khủng bố mang tính hăm họa nhằm phô trương thanh thế.

Mối đe dọa từ IS chắc chắn vẫn chưa thể chấm dứt sau thắng lợi ở Iraq và Syria, trái lại, những nguy cơ khó lường từ IS có thể xảy ra bất cứ đâu và bất kỳ lúc nào. Bởi mất lãnh thổ chiếm đóng, nhưng những tư tưởng cực đoan của IS vẫn còn nguyên và là chất xúc tác chết người kích động những phần tử "thánh chiến", "tử vì đạo" gây tội ác.

Cuộc chiến chống IS vì thế sẽ chuyển sang một giai đoạn mới, có thể không còn phải đòi hỏi lực lượng quân sự hùng hậu, nhưng cần có những biện pháp tinh vi và có sự phối hợp, chia sẻ thông tin hiệu quả hơn giữa các nước tham gia. Sứ mệnh quan trọng nhất là phải xóa sổ được những tư tưởng cực đoan mà IS đã lan truyền rộng khắp và tiêu diệt những nhóm khủng bố “chân rết” của tổ chức này ở một số quốc gia trên thế giới.

Hệ lụy của 3 năm IS hoành hành cùng cuộc chiến chống lại tổ chức này là vô cùng khủng khiếp. Đất nước của vườn treo Babylon Iraq và đất nước Syria tươi đẹp bị tàn phá ghê gớm. Nhưng dù sao, có thể thấy rằng một viễn cảnh tích cực thời hậu IS ở Trung Đông đang được mở ra. Giờ đây, Iraq và Syria đã có thể bắt đầu nghĩ tới việc tái thiết thời hậu IS cho dù việc này sẽ cần sự hỗ trợ rất lớn từ cộng đồng quốc tế. 

Quan trọng hơn, Trung Đông có cơ hội thoát khỏi việc mãi là bãi chiến trường, nơi các nước thi triển sức mạnh quân sự của mình. Thay vào đó, cơ hội để thoát khỏi sự can dự của nước ngoài bấy lâu đang rất gần. Sau thắng lợi hoàn toàn trước IS ở Syria, Tổng thống Nga Vladimir Putin ngay lập tức tuyên bố sẽ rút phần lớn lực lượng quân sự của nước này tại Syria, gửi đi thông điệp Nga đã hoàn thành sứ mệnh ở Syria và bảo đảm mục tiêu “toàn vẹn lãnh thổ” cho nước này. Chưa rõ Mỹ sẽ phản ứng ra sao sau quyết định rút quân của Nga bởi nước này ngay từ đầu đã tuyên bố mục đích của chiến dịch quân sự tại Syria là nhằm tiêu diệt IS. 

Hơn lúc nào hết, Mỹ và các đồng minh cần hiểu rằng, can thiệp quân sự không thể là giải pháp để xử lý tận gốc rễ vấn đề IS mà cần có những giải pháp đồng bộ hơn. Đó là thực thi những chính sách đối ngoại cân bằng, hỗ trợ phát triển kinh tế, tái thiết thời hậu chiến và cải thiện đời sống người dân ở những quốc gia bị chiến tranh tàn phá. Thực tế lịch sử đã cho thấy, sự bất công, chủ nghĩa can thiệp, bá quyền, cường quyền là một trong những căn nguyên đẩy các nước Trung Đông vào thảm cảnh xung đột, bạo lực, chia rẽ. Đây chính là mảnh đất màu mỡ để ươm mầm chủ nghĩa khủng bố mà IS chỉ là một trong những “quái thai”.

MỸ HẠNH