QĐND - Chiến dịch Hiệp Đức-Đồng Dương là chiến dịch tiến công của LLVT Khu 5 nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực quân ngụy và quân Mỹ, hỗ trợ phong trào chiến tranh du kích, binh vận, nổi dậy giải phóng vùng nông thôn còn lại ở Tam Kỳ, Tiên Phước, Quế Sơn, Thăng Bình (Quảng Nam). Qua tác chiến chiến dịch còn nhằm tiếp tục rèn luyện và bồi dưỡng lực lượng ta, mở rộng hậu phương, căn cứ cách mạng.

Chiến dịch diễn ra từ ngày 17-11 đến 19-12-1965. Kết quả ta loại khỏi vòng chiến đấu hơn 6.100 tên, bắt sống 483 tên, bắn rơi 66 máy bay, thu được 809 súng các loại, phá hủy 29 xe quân sự, phá 35 ấp chiến lược... giải phóng 43.000 dân. Thắng lợi của Chiến dịch Hiệp Đức-Đồng Dương không chỉ tiếp tục khẳng định khả năng đánh Mỹ và thắng Mỹ của quân-dân ta, mà còn thể hiện bước phát triển mới về nghệ thuật “đánh điểm, diệt viện” của Bộ chỉ huy Chiến dịch.

UBND huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam khởi công xây dựng Tượng đài chiến thắng Đồng  Dương. Ảnh: VŨ BÌNH

 

Trong trận mở màn chiến dịch, ta tổ chức lực lượng tiến công vào quận lỵ Hiệp Đức. Đây là Chi khu quận lỵ nằm ngoài cùng trong tuyến phòng thủ phía Tây của địch ở tỉnh Quảng Nam, trên trục đường 16, nên rất có giá trị về mặt chiến thuật đối với địch. Khi bị ta tiến công chắc chắn địch sẽ điều viện binh để chiếm lại mục tiêu. Quyết tâm của Bộ chỉ huy Chiến dịch sử dụng các tiểu đoàn: 40, 60, 90, Đại đội Súng máy phòng không 12,7mm của Sư đoàn 2 tiêu diệt địch ở Hiệp Đức. Sau 2 giờ chiến đấu, ta làm chủ hoàn toàn quận lỵ, thực hiện được ý định khêu ngòi, câu viện binh địch ra ứng cứu. Nhưng do bố trí hỏa lực và dự kiến khu vực đổ quân chưa chính xác nên kết quả diệt viện còn hạn chế.

Rút kinh nghiệm sau trận mở màn, nhận thấy ta vẫn còn nhiều khả năng để nhử viện binh địch ra để tiêu diệt, nên Bộ tư lệnh Chiến dịch quyết định bao vây Việt An. Đây là cứ điểm cũng rất quan trọng trong hệ thống phòng thủ của địch, nên buộc chúng phải đưa lực lượng ra ứng cứu. Sau 12 ngày bao vây và liên tục gia tăng uy hiếp, viện binh địch đã xuất hiện. Khi đội hình hành quân của địch lọt vào trận địa phục kích của Tiểu đoàn 70, được lệnh của trung đoàn, toàn tiểu đoàn bất ngờ nổ súng, diệt gần hết Tiểu đoàn 11 biệt động quân sau 2 giờ chiến đấu. Số địch còn lại chạy về Đồng Dương co cụm cùng với các cánh quân khác. Đến tối, chúng trú quân tại khu vực cầu Ông Triệu. Nhận thấy đây là thời cơ thuận lợi để tiếp tục tiêu diệt địch, Bộ chỉ huy Chiến dịch đã sử dụng toàn bộ lực lượng Trung đoàn 1 và Đại đội ĐKZ 75mm nhanh chóng chuyển từ phục kích sang tập kích địch ngay trong đêm. Đúng 5 giờ ngày 9-12, ta nổ súng đồng loạt đánh vào Đồng Dương gây cho địch bất ngờ, lúng túng đối phó. Đến 6 giờ 15 phút, trận đánh kết thúc, ta đã tiêu diệt gọn 2 tiểu đoàn ngụy, 2 đại đội biệt kích và Ban chỉ huy hành quân Trung đoàn 5 của địch. Đây là trận đánh then chốt quyết định của chiến dịch, đã ra tạo thời cơ cho ta tác chiến với quân chiến đấu Mỹ ngoài căn cứ.

Sau khi quân ngụy bị thiệt hại nặng nề, quân Mỹ đã phải hành quân giải nguy. Chủ trương của Bộ chỉ huy Chiến dịch là tránh để chủ lực ta đối đầu trực diện với quân Mỹ mà chờ thời cơ khi chúng hành quân về chủ quan, phòng bị sơ hở sẽ tiến công. Sau nhiều ngày lùng sục mệt mỏi, đến 13 giờ ngày 18-12-1965, quân Mỹ trên đường rút lui về Quán Rường đã bị Trung đoàn 1 (thiếu) phục kích tại chợ Cẩm Khê. Trận phục kích này ta loại khỏi vòng chiến đấu hơn 450 lính Mỹ nhưng không làm chủ được chiến trường. Đến ngày 19-12, địch rút bỏ các vị trí đã chiếm, bộ đội ta tiếp tục chặn đánh. Nhận thấy thời cơ đã hết, ta chủ động kết thúc chiến dịch.

Thắng lợi của Chiến dịch Hiệp Đức-Đồng Dương đã tiếp tục phát triển nghệ thuật đánh điểm, diệt viện, khẳng định khả năng đánh Mỹ và thắng Mỹ của quân và dân ta. Mặc dù Sư đoàn 2 mới thành lập (trước chiến dịch 1 tháng), nhưng mọi công tác hiệp đồng bảo đảm và chuẩn bị chiến trường khá chặt chẽ, nên đã phát huy sức mạnh tổng hợp của bộ đội chủ lực và lực lượng vũ trang địa phương cùng tham gia chiến đấu. Việc phối hợp tác chiến giữa nhiều lực lượng đã khiến địch phải phân tán đối phó, tạo thuận lợi cho ta đánh điểm, diệt viện. Thắng lợi của chiến dịch đã khẳng định việc nhận định về địch và sử dụng cách đánh của ta là đúng đắn, góp phần đúc kết thêm kinh nghiệm cho các chiến dịch tiếp theo, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân và dân ta.

VŨ BÌNH TUYỂN