9 giờ 30 phút ngày 7-4-1975, Quân đoàn 1 nhận được bức điện khẩn của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Mệnh lệnh: “Thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táo bạo hơn nữa, tranh thủ từng giờ, từng phút, xốc tới mặt trận, giải phóng miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng”. Mệnh lệnh của Đại tướng lập tức được chuyển đến toàn thể cán bộ, chiến sĩ các đơn vị đang hành quân nhiều ngày, đã khá mệt, nhưng khi nhận được lệnh, anh em phấn khởi cơ động suốt ngày đêm, với tinh thần quyết chiến, quyết thắng, có mặt đúng vị trí tập kết tại Đồng Xoài, tỉnh Phước Long (nay là tỉnh Bình Phước); nhanh chóng huấn luyện bổ sung cách đánh trong thành phố và cách đánh thọc sâu trong hành quân bằng bộ binh cơ giới. Với phương châm: Táo bạo, thọc sâu đánh nhanh các mục tiêu theo kế hoạch; đêm 25-4-1975, cùng với các đơn vị trong Quân đoàn 1, Trung đoàn 27, Sư đoàn 320B đã tập trung ở Bầu Cá Trê, phía bắc Tân Uyên.

Ngày 26-4-1975, chúng tôi được lệnh tiến công đánh vượt qua Tân Uyên theo đường đất đỏ qua Bình Chuẩn; tối 29-4-1975, đơn vị vào tới Búng, cách Lái Thiêu 10km. Đến 20 giờ ngày 29-4, tôi (khi đó là Trung đoàn trưởng Trung đoàn 27) và đồng chí Trịnh Văn Thư, Chính ủy trung đoàn, cùng tổ trinh sát đã bắt được liên lạc với cơ sở cách mạng. Tại xã Thuận Giao, gia đình bà Huỳnh Thị Sáu (má Sáu Ngẫu) rất vui và lấy tấm bản đồ thành Sài Gòn cất giữ từ lâu, trao ngay cho chúng tôi. Má Sáu chỉ tường tận đường đi, các chốt đóng quân, trận địa hỏa lực của địch mà má đã đánh dấu. Nhờ tấm bản đồ chỉ dẫn của má Sáu, sáng 30-4-1975, trong đội hình của Sư đoàn 320B (Quân đoàn 1), Trung đoàn 27 theo trục đường 13, lần lượt đánh chiếm quận lỵ Lái Thiêu, bao vây, chia cắt, cô lập, bức hàng hơn 2000 tên địch tại Trại lính Huỳnh Văn Lương và đánh chiếm cầu Vĩnh Bình; tiếp đó tiến công đánh chiếm Bộ tư lệnh Thiết giáp ngụy, căn cứ Lục quân công xưởng Gò Vấp, tiếp quản Tổng y viện cộng hòa.

9 giờ 30 phút ngày 30-4-1975, ba mũi tiến công của Quân đoàn 1 đã gặp nhau ở khu vực cột cờ, trước trụ sở Bộ Tổng tham mưu ngụy. 16 giờ ngày 30-4-1975, các đơn vị của quân đoàn đều hoàn thành nhiệm vụ được giao; quân đoàn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong Chiến dịch Hồ Chí Minh.

Thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc về trình độ tổ chức, chỉ huy, tác chiến hiệp đồng quân binh chủng, với nhiều bài học kinh nghiệm quý. Trước hết, là nét độc đáo về nghệ thuật tổ chức, sử dụng lực lượng thọc sâu chiến dịch, tạo ưu thế về sức mạnh, đánh chiếm mục tiêu chiến lược, giành thắng lợi. Thực hiện phương châm: “Thần tốc, quyết thắng”, nên bộ đội ta nhanh chóng đánh vượt qua các trọng điểm đề kháng vòng ngoài, đánh chiếm các mục tiêu chủ yếu; đặc biệt là đánh chiếm các cầu để đưa quân ta vào đánh các mục tiêu chiến lược trong nội đô Sài Gòn. Đây là nét độc đáo về nghệ thuật tổ chức, sử dụng lực lượng thọc sâu trong chiến dịch; nhanh chóng tiêu diệt các cơ quan đầu não của địch; thực hiện triệt để tư tưởng chỉ đạo của Bộ Chính trị: “Thần tốc, táo bạo, chắc thắng”.

Các đơn vị quân giải phóng đã tạo lập thế trận thọc sâu vững chắc, sẵn sàng đột kích đánh chiếm mục tiêu đảm nhiệm. Trước khi bước vào chiến dịch, ta đã khẩn trương chuẩn bị tốt các trục đường cơ động trên các hướng, nhất là đường cơ động cho xe cơ giới. Bộ Tư lệnh chiến dịch chỉ đạo các đơn vị tổ chức các đợt chiến đấu tạo ra thế trận thọc sâu vững chắc, bảo đảm có thể hợp vây lớn và chia cắt cả tập đoàn phòng ngự của địch. Đây là nghệ thuật tạo lập thế trận ban đầu rất quan trọng để các đơn vị nhanh chóng tiêu diệt, làm tan rã các đơn vị chủ lực của địch; khiến chúng không thể ứng cứu được cho nhau, dẫn tới sụp đổ nhanh chóng.

Chiến dịch Hồ Chí Minh cũng thể hiện nét độc đáo về nghệ thuật kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động tác chiến của bộ đội chủ lực với LLVT địa phương; giữa tiến công quân sự với nổi dậy của quần chúng. Các đơn vị của Quân đoàn 1, cùng với việc xác định hướng tiến công đúng và sử dụng lực lượng hợp lý, đã tận dụng thế trận chiến tranh nhân dân tại chỗ để làm bàn đạp, tạo sức mạnh bảo đảm liên tục phát triển chiến đấu; vừa bảo vệ được đội hình, vừa bảo vệ được lực lượng trên hướng tiến công chủ yếu, nhanh chóng chuyển hóa thế trận, chuyển hướng tiến công, thực hiện đúng ý định và kế hoạch của Tư lệnh chiến dịch.

45 năm qua, Quân đoàn 1 luôn kế thừa và phát huy truyền thống vẻ vang của quân đoàn và các đơn vị tiền thân, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xây đắp nên truyền thống “Thần tốc-Quyết thắng”, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Bác Hồ và nhân dân, cùng danh hiệu cao quý “Anh hùng LLVT nhân dân”.

Thượng tướng, Viện sĩ, TS  NGUYỄN HUY HIỆU

Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng