Đợt 2 (từ ngày 10-6 đến 25-6), phát triển thắng lợi đẩy mạnh diệt ác phá kìm, tích cực hỗ trợ cho quần chúng nổi dậy, giành quyền làm chủ. Đợt 3 (từ ngày 4-7 đến 20-7-1965), diệt đồn Ba Gia, tạo điều kiện mở mảng trên trục đường Trà Bồng - Bình Sơn, kết thúc thắng lợi chiến dịch.

Chiến sĩ Trung đoàn 1, Quân khu 5 trong Chiến dịch Ba Gia năm 1965. Ảnh tư liệu 

Vấn đề tạo thế trong chiến dịch có vai trò hết sức quan trọng, bởi địa bàn chiến dịch nằm sâu trong vùng địch, giữa một vùng nhỏ hẹp bốn bề là đồn, bốt, chi khu quận lỵ cùng hệ thống ấp chiến lược được duy trì kìm kẹp bởi lực lượng bảo an, dân vệ. Tuy nhiên, ta đã kiên trì làm trước một bước vận động, xây dựng cơ sở cách mạng trong quần chúng, phát động phong trào du kích địa phương, triển khai công tác chuẩn bị chiến trường, giữ bí mật về ý định chiến dịch. Bên cạnh đó, việc tổ chức bố trí đội hình chiến dịch hợp lý đã tạo ra thế đánh, thế phòng giữ, thế cơ động. Nhờ thế đứng có chiều sâu, thế cơ động hợp lý đã tạo bàn đạp cho bộ đội ta tiến công địch trên nhiều hướng; lực lượng chủ yếu của chiến dịch vừa có điều kiện tiêu diệt được đội hình chủ yếu của địch, vừa triển khai hỗ trợ phong trào chiến tranh du kích địa phương và vừa có khả năng chống càn, bảo vệ nhân dân ở khu vực mới giải phóng.

Nét nổi bật nhất của chiến dịch này là sự linh hoạt trong khêu ngòi và điều khiển địch, buộc địch phải cơ động ra tăng viện, ứng cứu giải tỏa đúng với ý định của ta vừa với khả năng tiến công chắc thắng. Quyết tâm Chiến dịch Ba Gia là tập kích đánh đại đội đóng dã ngoại ở Diên Niên, nhưng tới giờ “G” đại đội địch đã cơ động về núi Tròn. Trước tình hình đó, ta đã sử dụng bộ đội địa phương tập kích dân vệ ở Phước Lộc kéo địch từ núi Tròn xuống ứng cứu và lập kế, dùng mưu đánh thiệt hại lực lượng này để kéo địch từ Gò Cao (Ba Gia) ra cứu viện. Trúng kế của ta, Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 51 địch hung hăng ứng cứu, bị Tiểu đoàn 90 ta phục kích diệt gọn.

Để đánh khêu ngòi thắng lợi, việc chọn điểm khêu ngòi rất quan trọng. Trong Chiến dịch Ba Gia, ta đã chọn đúng điểm khêu ngòi. Điểm khêu ngòi phải là nơi nhạy cảm, khi ta đánh vào buộc địch phải ra cứu viện. Tập kích dân vệ ở Phước Lộc, tập kích đại đội đóng dã ngoại là nơi yếu, các mục tiêu này gần thị xã Quảng Ngãi và gần căn cứ Mỹ ở Chu Lai, nên địch có phần chủ quan, nơi đây cũng là nơi địch sơ hở nhất. Mặt khác, Quảng Ngãi còn là nơi tiếp giáp giữa hai vùng chiến thuật: Vùng I địch phải tập trung ở các tỉnh gần giới tuyến và Căn cứ quân sự liên hợp Đà Nẵng; vùng II địch phải tập trung lên Tây Nguyên, nơi đây địch không chú ý đề phòng, lực lượng mỏng yếu.

Từ việc chọn điểm khêu ngòi chính xác, ta đã điều khiển địch theo đúng ý định để tiêu diệt đạt hiệu suất chiến đấu cao. Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 51 địch bị tiêu diệt, đồn Gò Cao (Ba Gia) bị uy hiếp, Nguyễn Chánh Thi, Tư lệnh Vùng I của địch phải vội vã thành lập chiến đoàn để đi ứng cứu, giải tỏa. Lực lượng viện binh của địch đã có sự phản ứng dây chuyền tạo ra thời cơ để ta tổ chức đánh trận then chốt quyết định. Để tập trung đánh viện, Bộ tư lệnh chiến dịch tiếp tục sử dụng bộ đội địa phương uy hiếp, kìm chế đồn Gò Cao (Ba Gia) để kéo viện, kiềm chế, căng kéo, giam chân Tiểu đoàn 37 biệt động quân và bao vây uy hiếp các quận lỵ, tạo điều kiện cho chủ lực ta tập trung đánh quân ứng cứu, giải tỏa của địch.

Bằng việc sử dụng chủ lực đánh trận then chốt quyết định: Chặn cánh thứ yếu đi vào Chóp Nón (Tiểu đoàn 39, Biệt động quân của địch), tập trung lực lượng đánh bộ phận chủ yếu (Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 51 và Tiểu đoàn 3 Thủy quân lục chiến địch) và lập kế đưa dần địch vào quyết chiến điểm ở khu vực Phước Lộc, Đồi 47, Mả Tổ, Bộ chỉ huy chiến dịch đã linh hoạt chỉ huy các đơn vị chuyển từ đánh phục kích sang vận động tiến công, bám sát, bao vây, chia cắt tiêu diệt từng bộ phận địch, không cho chúng co cụm, tạo thời cơ chuyển từ ngày sang đêm có lợi cho ta và thực hiện tập kích đồng loạt tiêu diệt gọn các cụm địch còn lại. Sau hai ngày cuối của chiến dịch, với tinh thần chiến đấu dũng cảm, mưu trí, linh hoạt vận dụng nhiều hình thức chiến thuật, bộ đội ta đã tiêu diệt gọn chiến đoàn của địch ra ứng cứu, giải tỏa. Trận then chốt quyết định của Chiến dịch Ba Gia đã giành thắng lợi lớn, góp phần đánh bại hoàn toàn chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ.

PHẠM HỒNG THÁI