Lên tiếng sau thông tin Mỹ đưa máy bay B-52 tới làm nhiệm vụ tuần tra Trung Đông, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif tuyên bố trên Twitter: “Nếu các máy bay B-52H của Mỹ là nhằm để đe dọa hay cảnh báo Iran, Washington nên dùng số tiền hàng tỷ USD đó để chăm lo cho sức khỏe người dân Mỹ. Trong khi chúng tôi chưa châm ngòi bất cứ cuộc chiến nào trong hơn 200 năm qua, chúng tôi không ngại nghiền nát những bên gây hấn trước”.

Trước đó, Bộ tư lệnh Trung tâm Mỹ (CENTCOM) thông báo các máy bay ném bom B-52 của nước này đang thực hiện cuộc tuần tra lần thứ hai ở Trung Đông trong năm 2021 nhằm thể hiện sự hiện diện quân sự của Mỹ ở khu vực như là một phần quan trọng trong thế trận phòng thủ của mình. CENTCOM nhấn mạnh, cuộc tuần tra cải thiện khả năng sẵn sàng tác chiến và phát đi thông điệp rõ ràng, nhất quán cho các bạn bè, đối thủ tiềm năng của Mỹ trong khu vực. 

leftcenterrightdel
 Tàu sân bay USS Nimitz của Mỹ. Ảnh: Business Insider.

Diễn biến trên không phải là mới trong quan hệ Mỹ-Iran trong suốt những năm qua, nhưng lại gây nhiều chú ý trong bối cảnh chỉ còn ít ngày nữa Washington sẽ có chính quyền mới. Trên thực tế, bầu không khí “chiến tranh” ở vùng Vịnh không phải là điều đáng lo ngại bằng chính những bước đi nguy hiểm từ hai phía. Trong khi Mỹ tăng sức ép lên Nhà nước Hồi giáo bằng các lệnh trừng phạt, Iran đáp trả cứng rắn bằng những tuyên bố làm giàu hạt nhân ở mức cao hơn và những hành động quân sự có thể “chọc giận” Washington. Iran đã đưa ra một tối hậu thư cho Mỹ là nếu các lệnh trừng phạt không được nới lỏng trước ngày 21-2-2021, tức là một tháng sau khi Mỹ có chính phủ mới, Iran sẽ đẩy mạnh hoạt động làm giàu urani và sẽ giới hạn vai trò thanh tra của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) ở nước này. 

Trong một động thái đáng lo ngại, người đứng đầu Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran Ali Akbar Salehi ngày 18-1 thông báo Iran đã sản xuất khoảng 0,5kg uranium được làm giàu ở mức 20% mỗi ngày. Ông Salehi nói rằng, quyết định này được đưa ra sau 5 bước mà chính phủ Iran đã thực hiện trước đó nhằm giảm bớt các cam kết đối với thỏa thuận hạt nhân bởi các sức ép và việc các nước phương Tây không thực hiện các nghĩa vụ của đối với thỏa thuận cũng như Mỹ rút khỏi thỏa thuận và áp đặt lại lệnh cấm vận đối với Iran. Ông Salehi cho biết đã đưa tốc độ làm giàu urani lên 20% trong vòng 24 giờ, để mỗi giờ sản xuất 20gram hoặc khoảng 0,5kg uranium được làm giàu 20% mỗi ngày.

Mới đây, Iran đã phóng tên lửa đạn đạo rơi gần tàu sân bay USS Nimitz của Mỹ làm dấy lên lo ngại quốc tế và có thể gây ra những tác động quân sự nguy hiểm. Anh, Pháp và Đức đã phải đưa ra tuyên bố chung ngay trong ngày 16-1 khi Iran có hành động quân sự này, cho rằng căng thẳng đang leo thang ở khu vực vùng Vịnh và Ấn Độ Dương. Các nước châu Âu gồm Đức, Pháp và Anh đã bày tỏ quan ngại sâu sắc vì cho rằng đây là một bước để phát triển vũ khí hạt nhân và cảnh báo rằng việc sản xuất uranium có thể gây ra những hậu quả nguy hiểm. London, Paris và Berlin đặc biệt kêu gọi Iran ngừng hoạt động này và quay trở lại tôn trọng các nghĩa vụ theo thỏa thuận hạt nhân lịch sử ký năm 2015 giữa Iran với Nhóm P5+1. Tuy nhiên, Iran tuyên bố chỉ trở lại các nghĩa vụ nhanh chóng trong trường hợp các bên khác quay trở lại đầy đủ nghĩa vụ của mình.

Dường như các động thái của Iran vào cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump không phải là ngẫu nhiên và đơn giản chỉ là nhằm đáp trả các động thái quân sự của Mỹ ở khu vực. Quan hệ Mỹ-Iran trở nên tồi tệ dưới thời Tổng thống Donald Trump, thậm chí có nguy cơ đối đầu quân sự hai lần kể từ mùa hè năm 2019, đặc biệt là sau vụ Thiếu tướng Iran Qassem Soleimani bị sát hại ở Baghdad vào đầu năm 2020. Trong bối cảnh Tổng thống đắc cử Joe Biden sắp lên nắm quyền cùng những chính sách mới, vùng Vịnh có thể hy vọng vào một tương lai yên ả hơn nếu các bước gây leo thang căng thẳng từ hai phía được kiểm soát.

XUÂN PHONG