Theo Báo cáo Cán cân quân sự (The Military Balance ) năm 2017 của Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế (International Institute for Strategic Studies) có trụ sở ở London (Anh), Nga hiện có 3 phi đội sử dụng máy bay chống tàu ngầm Il-38, 2 phi đội khác sử dụng máy bay chống tàu ngầm Tu-142. Ngoài ra, còn một đơn vị dùng máy bay lội nước chống tàu ngầm Be-12. Báo cáo Cán cân quân sự cũng đưa ra dữ liệu về số lượng máy bay chống tàu ngầm của Nga. Theo đó, hiện Nga đang có 16 chiếc Il-38 và 6 phiên bản cải tiến Il-38N, 22 phiên bản nâng cấp khác nhau của dòng máy bay Tu-142, 3 chiếc Be-2. Phi đội chống tàu ngầm hiện có trong thành phần hàng không của Hải quân Nga không còn đáp ứng được hết các yêu cầu chiến đấu đề ra. Do đó, các thiết bị hiện có đang được hiện đại hóa. Ngoài ra, ngành công nghiệp hàng không cũng đang tạo ra các mẫu máy bay chống tàu ngầm mới. Trong khi các nguồn tin nước ngoài cho rằng, hiện Nga đang có ít hơn 50 chiếc máy bay chống tàu ngầm, thì nguồn tin ở Nga lại khẳng định, lực lượng hàng không của Hải quân nước này có không ít hơn 80 chiếc máy bay chống tàu ngầm.
Máy bay chống tàu ngầm Il-38
Theo nguồn tin khác, tính đến thời điểm gần đây, lực lượng hàng không của Hải quân Nga có khoảng 50-55 chiếc máy bay chống tàu ngầm Il-38. Một phần trong số các máy này vẫn tiếp tục phục vụ, nhưng số còn lại đã được hiện đại hóa và bây giờ hoạt động hiệu quả hơn khi thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu.
Dự án hiện đại hóa máy bay Il-38 đã được bắt đầu vào những năm 1980. Trong khuôn khổ dự án có mã Novella, một số công trình đã được thực hiện, nhưng ngay sau đó, tổ hợp chống ngầm mới đã bị bỏ lại. Do những vấn đề kinh tế, Hải quân Nga không thể đặt hàng chế tạo loại máy bay mới hoặc hiện đại hóa thiết bị hiện có.
Chỉ đến cuối năm 2000, lãnh đạo quân đội Nga mới quan tâm đến dự án hiện đại hóa máy bay chống tàu ngầm. Kết quả là các máy bay Il-38 hiện có được đặt hàng nâng cấp lên phiên bản Il-38N Novella. Đến năm 2015, Nga đã có 5 chiếc máy bay cải tiến Il-38N Novella.
Bản chất của việc hiện đại hóa máy bay Il-38 theo dự án Novella là thay thế tổ hợp tìm kiếm và nhìn thấy Berkut-38 bằng hệ thống mới Novella-P-38. Theo các nhà phát triển dự án Il-38N, hệ thống tìm kiếm và nhìn thấy mới sẽ giúp nâng cao hiệu suất làm việc của máy bay lên 4 lần khi tìm kiếm tàu ngầm. Tùy thuộc vào nhiệm vụ, Il-38N có khả năng mang theo nhiều ngư lôi và bom chống ngầm.
Máy bay chống tàu ngầm Tu-142
Khi nói đến các máy bay chống tàu ngầm thuộc Hải quân Nga, không thể không nhắc đến các phiên bản nâng cấp của dòng máy bay Tu-142. Có không ít hơn 30 chiếc máy bay Tu-142MR và Ty-142M3 đang hoạt động. Những chiếc máy bay loại này được trang bị các thiết bị đặc biệt để sử dụng trong nhiệm vụ tìm kiếm tàu ngầm.
Mùa xuân năm 2015, Bộ Quốc phòng Nga thông báo về kế hoạch sửa chữa và hiện đại hóa các máy bay thuộc dòng Tu-142 hiện có. Theo đó, dự án hiện đại hóa chủ yếu sẽ nhằm vào các thiết bị điện tử vô tuyến trên máy bay. Cụ thể, Tu-142 sẽ được thay thế tổ hợp tìm kiếm và nhìn thấy mục tiêu, hoàn thiện các thiết bị dẫn đường và cài đặt các thiết bị kiểm soát vũ khí mới. Sau khi hiện đại hóa, các máy bay Tu-142MR được gọi là Tu-142MRM và Tu-142M3 được chuyển thành Tu-142M3M.
Dự kiến, Nga sẽ mất khoảng 4-5 năm để tiến hành công tác sửa chữa và hiện đại hóa các thiết bị hiện có. Do đó, vào đầu thập kỷ tới, sẽ có khoảng 30 chiếc Tu-142 với lượng nhiên liệu dự trữ lớn và thiết bị mới dự kiến được đưa vào sử dụng trong lực lượng hàng không của Hải quân Nga.
Máy bay chống ngầm của tương lai
Vào giữa năm 2017, chỉ huy trưởng lực lượng Hàng không Hải quân Nga, Thiếu tướng Igor Kozhin thông báo về kế hoạch phát triển nhóm máy bay chống tàu ngầm của Bộ Quốc phòng Nga. Theo kế hoạch hiện tại, trong tương lai Hải quân Nga sẽ không chỉ nhận được các phiên bản nâng cấp của máy bay chống tàu ngầm mà còn nhận được các loại máy bay mới.
Điều thú vị là trong tháng 7-2017, ông Igor Kozhin đã không chỉ về nói về việc phát triển dự án chế tạo máy bay chống tàu ngầm mới. Ông Igor Kozhin còn lưu ý, công tác chế tạo máy bay tuần tra thế hệ tiếp theo đã được gần hoàn thành. Tuy nhiên, không có đặc điểm kỹ thuật nào của dự án này được các chuyên gia và công chúng đặc biệt quan tâm.
Quá khứ ảm đạm và tương lai tươi sáng
Chỉ mới vài năm trước, các chuyên gia quân sự tỏ ra lo ngại trước tình trạng hiện tại của lực lượng chống ngầm của Hải quân Nga. Đóng vai trò chủ chốt trong nhóm máy bay chống tàu ngầm là Il-38 với hệ thống tìm kiếm và nhìn thấy Berkut-38 lỗi thời. Công tác hiện đại hóa được lên kế hoạch từ những năm 1980 đã không được thực hiện một cách kịp thời, gây ảnh hưởng trầm trọng đến khả năng phòng thủ tàu ngầm nói chung.
May mắn thay, Bộ Quốc phòng Nga đã có thể tìm thấy cơ hội và nguồn lực để tiến hành đổi mới các thành phần quan trọng nhất của Hải quân. Theo đó, Nga đã phát triển dự án Novella nhằm hiện đại hóa chiếc máy bay Il-38 và khởi động dự án nâng cấp dòng máy bay Tu-142. Ngoài ra, Nga cũng đang phát triển loại máy bay chống tàu ngầm mới để bổ sung cho lực lượng chống ngầm. Dự kiến, loại máy bay này sẽ thay thế các loại máy bay chống tàu ngầm đang được sử dụng trong tương lai.
Hiện nay, Nga đang dần hiện đại hóa phi đội chống tàu ngầm thông qua việc sửa chữa và cải tạo các thiết bị có sẵn. Một thời gian nữa, công tác chế tạo máy bay chống tàu ngầm mới và cải tạo dàn máy bay chống ngầm hiện tại sẽ được tiến hành song song. Sau đó, ngành công nghiệp quốc phòng sẽ chỉ nỗ lực tập trung vào việc xây dựng công nghệ tiên tiến.
Các sự kiện diễn ra trong những năm gần đây và kế hoạch cho tương lai gần cho thấy thái độ của ban chỉ huy Hải quân đối với việc phát triển máy bay chống tàu ngầm. Một số dự án quan trọng đã được đưa ra và danh sách các dự án phát triển khác đã được xác định. Do đó, tiềm lực của phi đội chống tàu ngầm sẽ tăng dần lên mỗi năm, góp phần mở ra tương lai tươi sáng cho lực lượng hàng không của Hải quân Nga.
THÙY LINH