Ông A Khoai, Trưởng thôn Kon Liêm cho biết: "Hơn một tháng nay, mọi người trong gia đình bà Y Nia đau ốm. Để cho bà và các con khỏi bệnh, bà Y Nia và mọi người trong dòng họ quyết định tổ chức đâm trâu. Bởi theo bà Y Nia, nếu không tổ chức đâm trâu báo cáo với Giàng, sau này lỡ có chết đi do bệnh tật thì biết đâu lại do mình không làm lễ báo cáo Giàng. Không chỉ có gia đình bà Y Nia, trong thôn Kon Liêm này, hễ ai có bệnh tật đều tổ chức đâm trâu báo cáo với Giàng. Cách đó mấy tuần, gia đình anh A Ba cũng tổ chức đâm trâu báo cáo với Giàng về bệnh tật của A Túy. A Túy (6 tuổi, con A Ba) bị liệt từ ngày mới sinh ra. Để những đứa con sau này sinh ra không bị liệt như A Túy, gia đình A Ba tổ chức đâm trâu làm lễ báo cáo với Giàng. Mặc dù kinh tế gia đình A Ba khá khó khăn, nhưng theo phong tục người Tà Rẻ, anh cũng phải vay mướn tiền mua trâu làm lễ cho con".

leftcenterrightdel
 Ông A Biên (chồng bà Y Nia, người chít khăn trắng trên đầu) và anh A Đối (ngoài cùng, bên phải) báo cáo Giàng tại lễ đâm trâu.

Tìm hiểu phong tục đâm trâu của bà con nơi đây, những người lớn tuổi trong làng cho biết: Đâm trâu là phong tục từ nhiều đời nay của người Tà Rẻ. Ngoài việc tổ chức đâm trâu trong các lễ hội theo phong tục của dân làng, hễ trong gia đình có việc, từ thu hoạch lúa trên nương rẫy nhiều hơn những gia đình khác hay trong nhà có người bệnh lâu ngày không khỏi; con cái bị tật nguyền; bấm lỗ tai cho con... đều phải tổ chức đâm trâu. Tóm lại, hễ có việc gì xảy ra trong gia đình, người Tà Rẻ đều tổ chức đâm trâu. Gia đình có điều kiện kinh tế, thu hoạch mùa màng bội thu đã đành, những gia đình có người ốm đau, bệnh tật, kinh tế khó khăn cũng phải vay mượn tiền để mua trâu làm lễ cúng Giàng theo phong tục.Theo như lời Trưởng thôn A Khoai, hiện ở địa phương, mỗi con trâu có giá từ 27 đến 30 triệu đồng. Đây là khoản tiền không nhỏ đối với người dân thôn Kom Liêm nói riêng, xã Xốp nói chung. Mặc dù phải bỏ ra khoản tiền lớn để mua trâu, nhưng khi tổ chức lễ xong, gia đình không thu được khoản tiền nào vì phải chia đều cho mọi người có mặt hôm đó mà không được thu tiền. Bởi vậy, nhiều gia đình có người thân ốm đau bệnh tật, ngoài việc không có người để lên nương rẫy, chi phí nhiều tiền của để mua thuốc chữa bệnh, họ còn phải bỏ ra khoản tiền lớn để mua trâu về đâm trong lễ cúng Giàng.

Trao đổi với chúng tôi, ông A Ruổi, Chủ tịch UBND xã Xốp cho biết: "Đâm trâu là phong tục tập quán nhiều đời nay của người Tà Rẻ. Vì là phong tục lâu đời, nên mặc dù địa phương đã nỗ lực vận động, tuyên truyền, nhưng bà con cũng chưa thể bỏ được phong tục này".

Khi chúng tôi thực hiện bài viết này, cũng là lúc một gia đình khác ở làng Xốp Nghét (xã Xốp) tổ chức lễ đâm trâu báo cáo với Giàng việc bấm lỗ tai cho con gái 7 tuổi. Chứng kiến lễ đâm trâu của gia đình A Đối, gia đình A Ba và những hộ gia đình ở xã Xốp, chúng tôi cảm thấy băn khoăn bởi tới đây sẽ có nhiều gia đình khác cũng vì lễ đâm trâu mà trở thành nghèo đói. Dù rằng đâm trâu là phong tục, là nét văn hóa truyền thống của bà con các dân tộc thiểu số Tây Nguyên, nhưng đâm trâu như ở xã Xốp, huyện Đăk Glei (Kon Tum) khiến nhiều gia đình từ đủ ăn chuyển sang cận nghèo, từ hộ cận nghèo trở thành nghèo đói thì lại là một vấn đề nan giải của chính quyền địa phương.   

 Bài và ảnh: TRẦN ĐĂNG