Mập mờ tiêu chuẩn thực phẩm hữu cơ

“Tự phong” thực phẩm hữu cơ

Trước tình hình thực phẩm bẩn chưa được ngăn chặn hữu hiệu, thì người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến những sản phẩm sạch, an toàn, có nguồn gốc để bảo vệ sức khỏe. Đáp ứng nhu cầu trên, hàng loạt sản phẩm hữu cơ (SPHC) với giá cao ngất ngưởng xuất hiện tràn ngập trên thị trường. Những thực phẩm này rất đa dạng, không chỉ là rau củ, quả các loại, mà còn có cả trà, cà phê, các loại hạt, sữa, thịt heo, bò, cá và các loại mỹ phẩm.

Qua khảo sát của chúng tôi tại một số cửa hàng bày bán thực phẩm hữu cơ trên địa bàn quận 1, quận 3, quận Phú Nhuận và Gò Vấp của TP Hồ Chí Minh, rất nhiều sản phẩm được các cơ sở sản xuất hoặc cửa hàng tự gắn mác “sản phẩm hữu cơ” nhưng không phù hợp với tiêu chuẩn về sản xuất nông nghiệp hữu cơ. Thậm chí, nhiều mặt hàng thực phẩm được nhân viên bán hàng nói “đạt chuẩn hữu cơ” mà không hề có tem nhãn, chỉ dẫn địa lý, cơ sở sản xuất theo quy định. Đặc biệt, hiện nay xuất hiện ngày càng nhiều sản phẩm sản xuất theo hướng hữu cơ, khiến người tiêu dùng rất khó phân biệt được những sản phẩm hữu cơ thực sự.

Theo TS Nguyễn Đăng Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Tư vấn Nông nghiệp Nhiệt đới: Người tiêu dùng rất khó phân biệt chính xác các SPHC, bởi nhiều sản phẩm gắn mác nhưng không chắc là SPHC thực sự. Cũng theo TS Nguyễn Đăng Nghĩa, trên bao bì các SPHC phải có logo của các tổ chức chứng nhận hữu cơ quốc tế (như USDA của Hoa Kỳ, EU của liên minh châu Âu hay JAS của Nhật Bản) đang được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn nước ta công nhận. Logo nhận diện là điều kiện tiên quyết, vậy nên nếu sản phẩm không có logo thì dù có hàng trăm giấy kiểm nghiệm cũng không thể gọi là thực phẩm hữu cơ.

Đến thời điểm này, Việt Nam chưa có bất kỳ quy định nào liên quan đến tiêu chuẩn SPHC, trong khi nhu cầu thị trường ngày càng lớn. Chưa có khung pháp lý cho nông nghiệp hữu cơ, SPHC, gây lo lắng cho người tiêu dùng và khó khăn cho cơ quan quản lý thực phẩm. Bên cạnh đó, khi thực phẩm “tự gắn mác” được bày bán cùng với thực phẩm hữu cơ, tạo ra sự cạnh tranh không công bằng với những DN sản xuất hàng thật.

Cần hệ tiêu chuẩn chính thức cho thực phẩm hữu cơ

Theo Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam, nông sản hữu cơ là xu hướng tiêu dùng tất yếu. Để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, một số nước trong khu vực ASEAN đã có khung pháp lý cho hoạt động sản xuất và tiêu thụ, được nhiều quốc gia trên thế giới công nhận. Tuy nhiên tại Việt Nam, việc sản xuất, phân phối SPHC trong nước hay xuất khẩu, nhưng các DN phải xin chứng nhận từ các tổ chức quốc tế. Theo TS Mai Thành Phụng, chuyên gia nông nghiệp, sản xuất hữu cơ quy định rõ DN không sử dụng vật liệu chuyển gen, phân bón, vật tư thuốc hóa học, không được sử dụng chất bảo quản, sản phẩm phân tích ra 95% là hữu cơ. Vì vậy, DN Việt Nam muốn làm ăn phát triển về canh tác hữu cơ, trước mắt phải được một số nước trên thế giới chấp nhận, như: Hoa Kỳ, châu Âu, Nhật Bản...

Nhiều DN bày tỏ mong muốn các cơ quan chức năng sớm ban hành những tiêu chuẩn hữu cơ cho các sản phẩm xuất khẩu, để họ sớm áp dụng nhằm tránh bị chậm chân trên thị trường. Thực tế tại Việt Nam, số đơn vị sản xuất thực phẩm đạt chứng nhận hữu cơ không nhiều, vì những trở ngại về quy chuẩn sản xuất và chi phí lớn. Có những đơn vị đang phải chờ đợi bộ tiêu chuẩn quốc gia bởi mục tiêu của họ là thị trường trong nước và năng lực tài chính cũng có hạn. Ông Phạm Công Chính, Chủ trang trại rau Tám Khỏe (TP Hồ Chí Minh) cho biết: "Trang trại đã hoạt động gần 2 năm rồi mà chưa có giấy chứng nhận. Để có được giấy chứng nhận của Hoa Kỳ hay châu Âu cần thời gian và số tiền rất lớn, trong khi mình là DN tư nhân thì phải đầu tư vào quy trình trồng trước. Nếu DN có được chứng nhận hữu cơ thì sản phẩm sẽ được nâng tầm lên nhiều".

Những năm gần đây, diện tích sản xuất nông nghiệp hữu cơ ở nước ta tăng lên đáng kể, kèm theo nhu cầu sử dụng thực phẩm hữu cơ cũng ngày một tăng. Do vậy, sự ra đời bộ tiêu chuẩn hữu cơ, dán nhãn hữu cơ phù hợp với điều kiện Việt Nam trở nên hết sức cấp bách. Chuẩn giá trị về chất lượng giúp người tiêu dùng dễ nhận diện SPHC; đồng thời ngăn chặn tình trạng "tự gắn nhãn mác" không đúng gây thiệt hại cho người tiêu dùng và DN. Trong khi cơ quan chức năng chưa ban hành chính thức các tiêu chuẩn về thực phẩm hữu cơ, thì người tiêu dùng phải tự bảo vệ mình, DN làm ăn chân chính phải tiếp tục chờ đợi tấm vé thông hành. 

HOÀNG NGÂN