Cần ưu tiên đầu tư sửa chữa những công trình hư hỏng nặng

Mới đây, trao đổi với chúng tôi về thực trạng hệ thống công trình thủy lợi hiện có trên địa bàn, đồng chí Nguyễn Thành Long, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đắc Lắc) cho biết: Trong những năm gần đây, tỉnh Đắc Lắc đã huy động nhiều nguồn lực đầu tư xây dựng mới, sửa chữa, nâng cấp công trình thủy lợi nhằm nâng cao năng lực tưới. Tính đến tháng 7-2017, toàn tỉnh có 771 công trình thủy lợi, gồm: 600 hồ, 117 đập dâng, 54 trạm bơm. Hệ thống thủy lợi bảo đảm nước tưới cho 240.450ha cây trồng các loại, chủ yếu là cà phê và lúa nước, chiếm tỷ lệ 76,7% so với tổng diện tích cây trồng cần tưới từ hệ thống công trình thủy lợi. Hệ thống công trình thủy lợi ở Đắc Lắc đã được phân cấp quản lý, khai thác theo Quyết định số 38/2014/QĐ-UBND, ngày 6-11-2014 của UBND tỉnh Đắc Lắc. Trong đó, 307 công trình thủy lợi lớn và vừa giao cho Công ty TNHH MTV Quản lý công trình thủy lợi Đắc Lắc; 322 công trình thủy lợi nhỏ giao cho Tổ hợp tác dùng nước; 68 công trình do các doanh nghiệp trực thuộc Tổng công ty Cà phê Việt Nam quản lý và số còn lại thuộc sự quản lý của các đơn vị sự nghiệp, đơn vị LLVT và doanh nghiệp của tỉnh.

Đập thủy lợi Phù Mỹ, xã Cư Mốt, huyện Ea H’leo có nguy cơ vỡ bất cứ lúc nào vì kênh dẫn thượng lưu bị bồi lấp hoàn toàn. 

Tuy nhiên thực tế cho thấy, việc đầu tư sửa chữa, nâng cấp công trình thủy lợi ở Đắc Lắc từ năm 2015 đến nay đang gặp nhiều khó khăn do thiếu kinh phí. Ngoài sự nỗ lực trong việc “tự lo” kinh phí của chủ quản lý công trình thì nguồn ngân sách chi cho nâng cấp, sửa chữa công trình thủy lợi hàng năm không đáng kể. Đơn cử như tại Công ty TNHH MTV Quản lý công trình thủy lợi Đắc Lắc, ông Trần Thế Hoan, Giám đốc công ty cho biết: Bình quân mỗi năm, công ty trích 17-18% nguồn kinh phí cấp bù thủy lợi phí (khoảng 17-18 tỷ đồng) để đầu tư cho sửa chữa, nâng cấp công trình thủy lợi công ty đang quản lý. So với nhu cầu thì năng lực tài chính của công ty không thể bảo đảm. Ngoài ra, còn có một số công trình do vướng mắc trong giải phóng mặt bằng trước đây, đến nay chưa giải quyết được, cũng gây khó khăn cho công tác quản lý, vận hành, khai thác, sửa chữa công trình, dẫn tới nguy cơ mất an toàn cao. Nóng nhất là công trình hồ chứa nước Phù Mỹ, xã Cư Mốt, huyện Ea H’leo xây dựng năm 1997. Theo đánh giá hiện trạng, hạng mục chính của công trình xuống cấp nghiêm trọng, kênh dẫn thượng lưu dài 50m đã bị bồi lấp hoàn toàn, ảnh hưởng đến khả năng thoát lũ. Toàn bộ tường bên trái của tràn xả lũ đã đổ sập. Các hư hỏng trên nếu không được khắc phục sẽ dẫn tới xói lở, ăn sâu vào thân đập; từ năm 2007 đến nay, đã 2 lần nước tràn qua mặt đập, khiến đập có thể vỡ bất cứ lúc nào, đe dọa đến an toàn tính mạng và tài sản của người dân phía hạ lưu. Được biết, Công ty TNHH MTV Quản lý công trình thủy lợi Đắc Lắc đã nhiều lần báo cáo, đề xuất phương án sửa chữa, nhưng khi triển khai đã bị hàng chục hộ dân cản trở. Ngày 4-7-2017, UBND huyện Ea H’leo có Báo cáo số 215/BC-UBND về việc vận động nhân dân để thực hiện sửa chữa hồ chứa nước Phù Mỹ, trong đó nêu rõ: “Trong số 24 hộ dân có khiếu nại yêu cầu đền bù đất khi xây dựng hồ chứa vào năm 1997, có 8 hộ đồng ý cho sửa chữa, 8 hộ không đồng ý và 8 hộ bỏ về không họp. Số hộ không đồng ý nêu quan điểm, nếu không được giải quyết đền bù, sẽ không cho thi công sửa chữa!”. Trước tình hình đó, Công ty TNHH MTV Quản lý công trình thủy lợi Đắc Lắc đã phải đưa ra giải pháp tình thế: “Kiến nghị UBND tỉnh cho phép không tích nước hồ chứa Phù Mỹ trong mùa mưa năm 2017 này, điều này đồng nghĩa với công trình không còn phát huy hiệu quả”.

Qua khảo sát, đánh giá của Công ty TNHH MTV Quản lý công trình thủy lợi Đắc Lắc, trong số 307 công trình thủy lợi đơn vị quản lý, có 74 công trình hiện đã bị hư hỏng, xuống cấp, cần sửa chữa trong giai đoạn 2017-2020 với tổng kinh phí gần 319 tỷ đồng. Đồng chí Trần Thế Hoan, Giám đốc công ty nhận định, cái khó nhất hiện nay vẫn là vấn đề nguồn kinh phí đầu tư sửa chữa. Hằng năm, công ty có lập kế hoạch kiến nghị tỉnh Đắc Lắc và Trung ương hỗ trợ, nhưng kinh phí được cấp không đáng kể. Từ năm 2010 đến 2017, chỉ được hỗ trợ sửa chữa hồ chứa Đức Minh, xã Krông Na, huyện Buôn Đôn với số tiền 8 tỷ đồng(!).

Tìm hiểu thực trạng các công trình thủy lợi ở Đắc Lắc còn cho thấy, nhiều công trình giao cho cấp xã, tổ hợp tác dùng nước quản lý, khai thác đã bị “bỏ quên”, dẫn tới hoang hóa, cỏ mọc, xuống cấp, có nguy cơ mất an toàn cao và không phát huy hiệu quả; nhiều công trình bị lấn chiếm hành lang bảo vệ, tác động tiêu cực đến việc vận hành, quản lý và khai thác.

Từ thực tế trên chúng tôi cho rằng, ngành chức năng và các cấp chính quyền tỉnh Đắc Lắc cần quan tâm hơn nữa tới việc đầu tư kinh phí cho công tác sửa chữa, nâng cấp, bảo đảm an toàn hồ đập thủy lợi; đồng thời kiểm tra, rà soát, chấn chỉnh về vai trò, trách nhiệm của chủ quản lý công trình trong quản lý, vận hành, khai thác, nhằm phát huy hiệu quả và bảo đảm an toàn công trình thủy lợi.

Bài và ảnh: KIỀU BÌNH ĐỊNH