Bài 1: Cải tổ bộ máy gắn với thay đổi lề lối làm việc

Xác định rõ ràng, đầy đủ hơn chức năng, nhiệm vụ

Ngày 18-8-2017, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã ký ban hành Nghị định 98. Nghị định ban hành đáp ứng kịp thời quyết tâm cải cách bộ máy hành chính ở Bộ Công Thương theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu quả, góp phần thực hiện mục tiêu Chính phủ kiến tạo, hành động vì người dân và doanh nghiệp.

Nội dung Nghị định 98 thể hiện, xác định rõ, cụ thể và mở rộng chức năng, nhiệm vụ của Bộ Công Thương so với  Nghị định số 95/2012/NĐ-CP trước đây. Theo đó, vị trí và chức năng của Bộ Công Thương được xác định, bổ sung, làm rõ thêm nhiều nội dung trong phạm vi quản lý, như: Cụ thể hóa và đặt “điện, than, dầu khí, năng lượng mới” lên đầu trong nội dung quản lý. Cụ thể hóa một số lĩnh vực quản lý về công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp môi trường, công nghiệp công nghệ cao. Các vấn đề như quản lý cụm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, khuyến công, phòng vệ thương mại... cũng được đề cập rõ trong chức năng quản lý của Bộ.

Về nhiệm vụ, Nghị định 98 quy định Bộ Công Thương có 36 nhiệm vụ (Nghị định số 95/2012/NĐ-CP quy định có 35 nhiệm vụ). Tuy số lượng nhiệm vụ tăng không nhiều nhưng nội hàm của các nhiệm vụ được xác định rõ ràng, chi tiết nhiều hơn so với trước đây, nhất là các nhiệm vụ quản lý năng lượng, điều tiết điện lực, phòng vệ thương mại, thương mại điện tử, khuyến công, cụm công nghiệp, quản lý cạnh tranh, quản lý thị trường... Nhận xét bước đầu về những nét mới của nghị định, một lãnh đạo Văn phòng Ban chỉ đạo 389 Quốc gia cho biết: Nghị định lần này có nhiều đổi mới trong xác định chức năng, nhiệm vụ của Bộ Công Thương. Có xác định được cụ thể nhiệm vụ của mình thì mới có được sự chuyển động trong mỗi con người, tổ chức và mỗi công việc. Sáp nhập, tinh gọn đầu mối là cần thiết nhưng xác định rõ hơn, triệt để hơn nhiệm vụ để thay đổi nhận thức về công việc theo tôi cũng là một đột phá đáng ghi nhận. Sự quyết đoán, rất trách nhiệm và kiên quyết chỉ đạo của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh trên vai trò Bộ trưởng Công Thương kiêm Phó trưởng ban chỉ đạo 389 Quốc gia đã nâng cấp Cục Quản lý thị trường thành Tổng cục Quản lý thị trường có ý nghĩa rất quan trọng để quản lý tốt thị trường-“bộ mặt” của nền kinh tế thị trường hiện nay. Việc này giúp thống nhất chỉ đạo tập trung từ Trung ương xuống địa phương trong quản lý thị trường, ổn định phát triển sản xuất, kinh doanh và đầu tư, chống buôn lậu, gian lận thương mại hiệu quả hơn.

Trao đổi với lãnh đạo một số cơ quan trực thuộc Bộ Công Thương, chúng tôi ghi nhận các ý kiến đều đánh giá cao việc có nhiều nội dung về nhiệm vụ và quyền hạn mà nghị định trước đây chưa đề cập cụ thể. 7 vấn đề về quản lý năng lượng là một ví dụ. Với 7 nội dung này, việc quy hoạch và khai thác các mỏ than, khí, năng lượng tái tạo sẽ chặt chẽ hơn, hiệu quả hơn. Đặc biệt, lần đầu tiên vấn đề điều tiết điện lực được đề cập với 5 nội dung để quản lý chặt chẽ hơn thị trường điện, từ việc xây dựng các quy định vận hành, chỉ đạo xây dựng kế hoạch cung cấp điện, xây dựng khung giá bán điện, đến giải quyết khiếu nại và tranh chấp về điện. Vấn đề phòng vệ thương mại cũng được đề cập với 3 nội dung thiết thực. Vấn đề phát triển thị trường ngoài nước và hợp tác quốc tế được đề cập tập trung, khái quát nhưng cụ thể, rõ ràng hơn với 6 nội dung. Vấn đề khoa học và công nghệ được chú trọng hơn với một mục riêng biệt, bao gồm 4 nội dung quản lý. Đặc biệt, quản lý thị trường, một lĩnh vực quan trọng của ngành vẫn với 3 nội dung quản lý như trước kia nhưng lần này được xác định rất rõ vị trí, vai trò của Bộ là cơ quan chủ trì và phối hợp với các bộ, ngành, địa phương để quản lý chặt chẽ thị trường trong nước.

Điều tiết điện lực là vấn đề được đề cập khá cụ thể trong Nghị định số 98/2017/NĐ-CP. Ảnh: CẤN DŨNG 

Tách, nhập, thành lập mới vì yêu cầu phát triển

Theo Nghị định 98, các đơn vị hành chính, sự nghiệp trong cơ cấu tổ chức của Bộ Công Thương được sắp xếp, thu gọn từ 35 đơn vị xuống còn 30 đơn vị (phương án ban đầu của Bộ Công Thương như Báo Quân đội nhân dân từng phản ánh đề xuất giảm còn 28 đầu mối). Theo đó, Tổng cục Năng lượng tách thành một cục và 2 vụ; Vụ Thị trường thương mại miền núi nhập vào Vụ Thị trường trong nước; Cục Hóa chất, Vụ Công nghiệp nhẹ, Vụ Công nghiệp nặng nhập thành Cục Công nghiệp; Vụ Tài chính tách một phần về Vụ Kế hoạch, một phần về Vụ Đổi mới phát triển doanh nghiệp. Vụ Phát triển nguồn nhân lực (trước kia tách ra từ Vụ Tổ chức cán bộ), nay nhập lại về Vụ Tổ chức cán bộ. Vụ Thi đua-Khen thưởng về thuộc Văn phòng Bộ Công Thương. Các Vụ KV1, KV2, KV3, KV4 và Vụ Hợp tác quốc tế nhập về 2 Vụ thị trường châu Âu-châu Mỹ và Vụ thị trường châu Á-châu Phi; Hai viện nghiên cứu (Thương mại và Chính sách công nghiệp ) nhập thành Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương. Cục Phòng vệ Thương mại được thành lập cho phù hợp xu thế hội nhập. Cục Thương mại điện tử nay là Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số. Nâng cấp thành lập Tổng cục Quản lý thị trường từ Cục Quản lý Thị trường. Tổng cục Năng lượng được phân chia trên cơ sở sắp xếp, sáp nhập một số đơn vị chức năng khác thành: Vụ Dầu khí và Than; Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo; Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững.

Nghị định có hiệu lực kể từ ngày ký (18-8-2017) và thay thế Nghị định số 95/2012/NĐ-CP. Ngoài Cục Quản lý thị trường tiếp tục thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo các quy định pháp luật hiện hành cho đến khi Thủ tướng Chính phủ quyết định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Tổng cục Quản lý thị trường, các đơn vị hành chính sự nghiệp còn lại áp dụng quy định mới ngay thời điểm nghị định có hiệu lực thi hành. 

Chuyển động từ vai trò người đứng đầu

Nhận xét về việc Chính phủ ban hành Nghị định 98 và quyết tâm đổi mới, cải cách hành chính ở Bộ Công Thương, ông Lê Như Tiến, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội đánh giá cao vai trò của  Bộ trưởng Bộ Công Thương. Với việc tiên phong cắt giảm, tinh gọn biên chế của Bộ thể hiện rõ nét vai trò của Bộ trưởng. “Tôi đánh giá cao sức trẻ cũng như quyết tâm hành động của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh bởi việc cắt giảm, tinh gọn bộ máy là một trong những quyết sách như cắt đi chính “một phần cơ thể” nhưng vẫn dũng cảm tham mưu cho Chính phủ để cải tổ bộ máy để phục vụ tốt hơn người dân và doanh nghiệp”-ông Lê Như Tiến đánh giá.

“Thời gian qua, Chính phủ luôn xác định cải cách hành chính là một nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên có tính quyết định trong thu hút đầu tư, phát triển kinh tế-xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Việc Chính phủ ban hành Nghị định 98, thu gọn đầu mối Bộ Công Thương từ 35 xuống còn 30 đơn vị là minh chứng rõ nét thể hiện quyết tâm hành động của Chính phủ và Bộ Công Thương. Tôi cho rằng đây còn là giải pháp quan trọng bởi trong cải cách hành chính thì cải cách thủ tục hành chính thôi chưa đủ mà phải cải cách cả tổ chức, bộ máy. Bộ máy tinh giản thì kéo theo các thủ tục cũng tránh được rườm rà gây phiền nhiễu cho người dân. Vì vậy, tất cả các bộ nên rà soát lại chức năng, nhiệm vụ của mình để xây dựng bộ máy, tổ chức một cách hợp lý, vì dân, vì doanh nghiệp. Thời gian qua, nhiều ý kiến cho rằng, bộ máy biên chế của các bộ, ngành đều cồng kềnh ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động phục vụ người dân. Nếu bộ máy rườm rà, trồng lặp, thì hiệu quả không cao. Vì vậy, thời gian tới Chính phủ cần rà soát lại tất cả các bộ, ngành theo hướng tinh giảm, tổ chức lại bộ máy tránh trùng chéo chức năng nhiệm vụ”- ông Lê Như Tiến phân tích.

Theo chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành, người có nhiều lần tham gia tư vấn chính sách cho lãnh đạo Chính phủ đánh giá: Thời gian vừa qua, Bộ trưởng Bộ Công Thương có rất nhiều nỗ lực, cố gắng làm chuyển biến một số hoạt động của Bộ. Việc Chính phủ ban hành Nghị định 98, không chỉ phù hợp với yêu cầu tinh giản biên chế theo chủ trương của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, mà còn đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay. Chính phủ đã có nghị định rồi thì người đứng đầu Bộ Công Thương cần thể hiện rõ trách nhiệm hơn nữa, giúp bộ máy vận hành tốt hơn. Cách làm của Bộ Công Thương cũng là sự gợi mở đáng quý để các bộ, ngành, địa phương tiếp tục vào cuộc, đẩy mạnh cải cách hành chính. “Một số bộ, ngành khác, sau quá trình sát nhập cũng đã bộc lộ không ít hạn chế, chủ yếu là do bộ máy cồng kềnh. Theo tôi, các bộ, ngành này cũng nên xem xét rút bớt, tinh giản các cơ quan, đơn vị không cần thiết. Điều này giống như việc cái cây đã phát triển và xuất hiện những cành, nhánh khô, già cỗi, không phù hợp thì cần phải tỉa bớt để tập trung cho cây phát triển tốt”- ông Bùi Kiến Thành kiến nghị.

(Còn nữa)

CÔNG MINH - ĐỨC TUẤN - NGUYỄN CƯỜNG