Tôi yêu thích tác phẩm về tình yêu gắn liền với Hà Nội của ông, nhất là ở ca khúc “Tình yêu Hà Nội”. Qua ca khúc, tôi cảm nhận được nét sang trọng và thanh lịch, rất tình cảm và gần gũi của một Hà Nội những năm giữa thế kỷ 20; Hà Nội của những ngày tháng cam go mà lại thật thanh thản, yên bình. Tôi đặc biệt khâm phục biệt tài khai thác âm hưởng dân gian vào trong sáng tác ca khúc. Cách khai thác ấy đã trở thành chuẩn mực cho các thế hệ nhạc sĩ sau này khi sáng tác. Chẳng hạn như khai thác âm hưởng của điệu hò sông Mã (Thanh Hóa) vào trong một ca khúc sáng tác theo nhịp hành khúc, cổ vũ tinh thần chiến sĩ và đồng bào ta trong Chiến dịch Điện Biên Phủ “Hò kéo pháo”; khai thác âm hưởng hò khoan Quảng Bình vào trong ca khúc “Quảng Bình quê ta ơi” tài tới mức một ca khúc có cấu trúc lớn hơn bình thường, gồm nhiều đoạn nhạc tiếp nối nhau, vậy nhưng trở nên dễ nhớ, dễ thuộc và phổ biến rộng khắp cả nước chứ không chỉ trong phạm vi địa phương. Qua âm nhạc có thể thấy được chân dung Hoàng Vân, một quý ông Hà Nội sang trọng, quý phái, thanh lịch và gần gũi.

leftcenterrightdel
Nhạc sĩ Hoàng Vân. Ảnh: Gia Bảo.

Âm nhạc của Hoàng Vân luôn tạo cho người nghe niềm tin, tinh thần lạc quan. Ví như trong Chiến dịch Điện Biên Phủ có thể nói là không cân sức với một đội quân tinh nhuệ và hùng mạnh của thế giới, vậy nhưng qua ca khúc "Hò kéo pháo" của Hoàng Vân đã toát lên niềm lạc quan, góp phần cổ động tinh thần, biến không thành có và đi đến thắng lợi "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu". Hay như những lời ca: “Bạn đời ơi! Hãy tin, hãy yêu, và hát cùng chúng tôi/Những người thợ xây tin yêu cuộc đời mới…” trong ca khúc “Bài ca xây dựng” vô cùng hay, từ ngành nghề gọi là thợ xây, thợ hồ bằng chân tay hết sức thô mộc, nhưng ông đã truyền cảm hứng vào trong đó để khi nói về người thợ xây là nói về những con người mới với tinh thần phơi phới, góp sức xây dựng quê hương đất nước của thời đại mới.

Âm nhạc của Hoàng Vân là bức tranh hết sức đa dạng, ca từ, giai điệu trong mỗi ca khúc thể hiện con người Hà Nội của ông, một chàng trai phố cổ, nhà Nho học nhưng thấm nhuần văn minh của Pháp. Để rồi trong tác phẩm của ông luôn rõ ràng, mạch lạc về khúc thức (bố cục bài hát), không quá phức tạp về ca từ, rất ấm áp, tình cảm mà người nghe có thể cảm nhận được. Những điều đó đã ngấm vào tâm trí của tôi ngay từ ngày tôi bắt đầu học ngành lý luận âm nhạc. Nhớ kỷ niệm đầu tiên, đó là năm 1998 khi thầy giáo PGS,TS Nguyễn Trọng Ánh (Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam) hướng dẫn chúng tôi ôn thi bài tập phân tích đặc điểm âm nhạc bài “Hò kéo pháo”, tôi đã tìm đến tận nhà nhạc sĩ Hoàng Vân ở phố Hàng Thùng để phỏng vấn, tìm hiểu. Nhạc sĩ Hoàng Vân đón chúng tôi với nụ cười niềm nở cùng câu chuyện rất dí dỏm về sự ra đời của ca khúc đó.  Bài viết lý luận về âm nhạc đầu tiên đó của tôi đã được các thầy, cô giáo khen ngợi và trở thành niềm lạc quan, hứng khởi để tôi gắn bó với công việc lý luận và phê bình âm nhạc đến ngày hôm nay.

Có thể nói, tinh thần lạc quan trong cách nói chuyện cũng như trong âm nhạc của nhạc sĩ Hoàng Vân truyền cảm hứng tình yêu, cuộc sống đến người đối diện, người nghe. Ngay cả cách đây 3 năm, khi nghe tin ông lâm trọng bệnh, tôi cùng nhạc sĩ Giáng Son và một số nhạc sĩ trẻ khác đến thăm ông. Nằm trên giường bệnh phải cắm đường thở, nhưng khi biết những người đến thăm là thế hệ trẻ làm âm nhạc, ông đã hát lên những giai điệu của những ca khúc quen thuộc, gắn với tên tuổi của mình. Lần gần đây nhất, tôi lại cảm nhận được sự lạc quan, vui khỏe của nhạc sĩ Hoàng Vân trong không gian Nhà hát Lớn Hà Nội của chiều Ngày Quốc khánh (2-9-2017), khi thấy ông ngồi trên hàng ghế đầu tiên để xem con trai của mình là chỉ huy trưởng Lê Phi Phi chỉ huy Mạnh Dũng và Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam thể hiện tác phẩm “Bài ca xây dựng”.

Nhắc đến nhạc sĩ Hoàng Vân, tác giả âm nhạc từng nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh là nhắc đến một tinh thần lạc quan, dù có gặp biết bao chông gai trở ngại lớn lao đến đâu cũng sẽ vượt qua.

Nhà lý luận phê bình âm nhạc NGUYỄN QUANG LONG