Công tác ở phương Nam, anh vẫn là cộng tác viên gắn bó của Báo Quân đội nhân dân, nêu gương sáng yêu nghề của một nhà báo chiến sĩ…
Nhiều đồng nghiệp Báo Quân đội nhân dân thập niên 70, 80 của thế kỷ trước vẫn gọi Quang Châu là nhà báo của "tam nông" (nông nghiệp, nông dân, nông thôn). Sau này, bước qua những năm đầu của thế kỷ 21, khi anh đã thôi làm phóng viên viết về kinh tế, chuyển ngành làm công tác thi đua khen thưởng-truyền thông ở tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, Quang Châu vẫn đam mê với đề tài nông nghiệp, nông dân, nông thôn. “Tam nông” gần như đã thành máu thịt, gắn bó suốt cuộc đời viết báo, làm báo của Quang Châu.
Nhà báo Trương Quang Châu.
Sức lan tỏa những tác phẩm báo chí của Quang Châu vào đời sống nông nghiệp, nông dân, nông thôn qua nhiều ghi chép, bút ký, phóng sự có tiếng vang, tạo hiệu ứng xã hội cao. Phóng sự “Kẻ Gỗ-nguồn nước ấm no” đăng nhiều kỳ trên Báo Quân đội nhân dân, được bình chọn là một phóng sự mẫu, giảng viên các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí lấy phóng sự này trao đổi với học viên về chất văn học, chất dân ca xứ Nghệ được đưa vào tác phẩm nhuần nhuyễn, dễ đi vào lòng người. Ít ai ngờ, vốn là học sinh chuyên toán, Quang Châu lại theo nghề báo chí văn chương, am tường khá sâu sắc ca dao, tục ngữ và làn điệu dân ca xứ Nghệ.
Một lần, tại nhà riêng của anh ở thành phố biển Vũng Tàu, khi tôi hỏi Quang Châu về phóng sự “Kẻ Gỗ-nguồn nước ấm no”, anh xúc động nhớ lại:
- Phóng sự 5 kỳ đó tôi đọc tài liệu gần ba tháng ở Bộ Thủy lợi, xuống công trường với người thợ xây đập, cùng ăn, cùng ở, cùng làm việc với họ một tháng. Suýt nữa, tôi làm rể Ban chỉ huy công trường (cười vui). Cô nàng kỹ sư thủy lợi xinh ơi là xinh, nhưng công việc là công việc (lại cười). Phóng sự vừa đăng trên Báo Quân đội nhân dân, phát trên Đài Tiếng nói Việt Nam, Ban chỉ huy công trường mắc loa phóng thanh cho phát đi phát lại liên tục trên công trường cả tháng trời. Khí thế bừng bừng, lãnh đạo huyện Cẩm Xuyên, lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh, chỉ huy trưởng công trường động viên khích lệ, thưởng “nóng”. Đời làm báo quả là rất vui, tự hào và vinh quang lắm.
Các chuyên trang kinh tế-chuyên trang nông nghiệp, nông thôn trên Báo Quân đội nhân dân thời kỳ đó do Quang Châu phụ trách. Trách nhiệm, tâm huyết, say nghề, Quang Châu bỏ nhiều công sức, mời các nhà khoa học đầu ngành viết bài, tư vấn kỹ thuật nông nghiệp cho bạn đọc-đối tượng là bà con nông dân. Nhiều sưu tầm về kinh nghiệm nhà nông, kỹ thuật trồng cây, chăm sóc gia cầm, gia súc; những loại giống tốt cho năng suất cao… được anh sưu tầm công phu, nội dung đặc sắc. Mỗi lần Quang Châu nhận được một ý kiến đề xuất mang tính phát hiện, một đơn khiếu nại bày tỏ sự oan khuất nào đó của bà con nông dân-bởi sự o ép của một số cán bộ thôn, xã thoái hóa biến chất, Quang Châu nhanh chóng lên đường, bất chấp khó khăn của thời bao cấp, đất nước còn gian khổ trăm bề. Mọi ách tắc, nhiều nỗi oan khuất của người nông dân hiện lên trong từng bài viết của nhà báo Quang Châu rất thấu tình đạt lý, nguồn cội của những bế tắc trong cuộc sống của một người nông dân cụ thể bằng xương bằng thịt nào đó được “truy” rốt ráo đến tận cùng sự việc, tìm lối ra hợp lý.
Quang Châu xây dựng ý tưởng làm trang trại bằng những giống cây gắn với chế biến nông sản xuất khẩu, bên ngoài trang trại là kênh nước tưới tiêu, lớp hàng rào bảo vệ ngoài cùng là lớp mây song có thể chế biến thành những bộ bàn ghế bằng mây song xuất khẩu sang châu Âu, Nhật Bản. Một phóng viên Báo Quân đội nhân dân kể lại: Một lần Quang Châu vô tình gặp một kỹ sư nông nghiệp của Nông trường 20-4 (Hương Khê, Hà Tĩnh) tại số 8 Lý Nam Đế, Hà Nội, Quang Châu cùng vị kỹ sư nông nghiệp nọ thức trắng đêm vẽ bản đồ mô hình trang trại trồng cam và chè xuất khẩu, bên ngoài hàng rào là 3 lớp mây song phục vụ chiến lược làm bàn ghế mây xuất khẩu sang châu Âu. Gà phố Hà Nội gáy sang canh, bên ngọn đèn bàn, hai cái đầu “yêu nông nghiệp” vẫn chụm vào nhau rì rầm to nhỏ về đề tài trang trại. Lúc chuyển vùng công tác vào phương Nam, Quang Châu dành dụm được ít vốn liếng từ việc bán gia sản ở quê nhà, tính ngay việc mua 10ha đất trang trại ở ngoại ô TP Bà Rịa để trồng táo, nuôi cá, chăn thỏ, bên ngoài cùng vẫn là lớp hàng rào mây song xuất khẩu. Chỉ tiếc, vì lý do sức khỏe và kẹt vốn đầu tư nên dự án này của Quang Châu còn dang dở.
Quang Châu sinh ra và trưởng thành ở một vùng quê nghèo, xã Thạch Linh, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh (nay thuộc TP Hà Tĩnh). Thời bao cấp, cuộc sống gia đình lam lũ, vất vả trăm bề. Quang Châu chịu thương chịu khó làm mọi việc để có thể hỗ trợ thêm cho vợ con. Trước đây, khi đất nước còn khó khăn, có lần Quang Châu tích cóp được 30kg mì sợi đưa về cứu trợ gia đình. Bao tải mì sợi để cạnh 2 can dầu hỏa của một đồng nghiệp trên sàn xe. Khi xe đổ khách tại thị xã Hà Tĩnh, bao tải mì sợi của Quang Châu ướt mèm dầu hỏa. Mì sợi ngấm dầu chỉ còn cách vứt ra bãi rác. Quang Châu bật khóc. Các đồng nghiệp có mặt trên chuyến xe mắt rưng rưng lệ, vì thương bạn, thương cho cảnh khốn khó của một thời. Khó khăn là vậy nhưng khi tác nghiệp báo chí, Quang Châu luôn đi tiên phong, dấn thân. Bất kỳ ai nhờ giúp đỡ công việc gì, anh hết lòng chia sẻ, hỗ trợ. Quang Châu vui bạn vui bè, tham gia Câu lạc bộ “Báo chí Hoa Quỳnh”… bằng tất cả tình cảm và tấm lòng đồng đội, đồng nghiệp.
Mấy năm gần đây, sức khỏe của anh không được như trước. Hai lần tai biến mạch máu não, Quang Châu đã gượng dậy... Với Quang Châu, khó khăn không chùn bước, yêu nghề, yêu công việc, yêu quê hương, yêu tổ ấm gia đình đến tận cùng con tim. Bởi vậy mà sức sống trong con người-nhà báo Trương Quang Châu thông minh mà đôn hậu, nhân văn, lúc nào cũng như ngọn lửa bùng cháy.
TP Vũng Tàu, ngày 3-11-2017
PHẠM QUỐC TOÀN, Nguyên Phó chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam