Các sở, ngành từng cảnh báo
Báo Quân đội nhân dân số ra ngày 11-4-2017 đã phản ánh về những bức xúc của hàng trăm hộ dân thôn Trung Lương, xã Tràng Lương khi Công ty TNHH Viễn Đông lợi dụng việc xây dựng nhà máy xử lý rác thải để khai thác than trái phép. Trước đó, ngày 2-7-2014, tại Văn bản số 1929/TNMT-KHTC, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh cho rằng, địa điểm xin phê duyệt nằm trong khu vực phân bố tài nguyên than khu vực mỏ Hồng Thái, được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép khai thác. Đồng thời, trong diện tích quy hoạch nhà máy có 0,95ha (phía nam) nằm trong khu vực hạn chế hoạt động khoáng sản than theo Văn bản số 491/CP-CN ngày 13-5-2002 của Chính phủ.
Về vị trí đề xuất điều chỉnh quy hoạch của nhà máy nằm trên lưu vực sông Trung Lương, cách Nhà máy nước Miếu Hương khoảng 8,5km về phía thượng lưu có công suất 3.000m3/ngày đêm (theo quy hoạch 10.000m3/ngày đêm) đang cấp cho phường Mạo Khê và các xã trung tâm. Theo quy định tại khoản 2, Điều 26, Luật Tài nguyên nước số 17/2012/QHH13 về phòng, chống ô nhiễm, suy thoái, cạn kiệt nguồn nước nêu rõ: “Không xây dựng mới các bệnh viện, cơ sở y tế điều trị bệnh truyền nhiễm, nghĩa trang, bãi chôn lấp chất thải, cơ sở hóa chất độc hại, cơ sở sản xuất, chế biến có nước thải nguy hại trong hành lang bảo vệ nguồn nước…”.
Công trường xây dựng nhà máy xử lý rác thải. Ảnh: Hoàng Hưng
Như vậy, vị trí xin phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch nhà máy xử lý rác thải, chôn lấp rác thải sẽ ảnh hưởng tới nguồn nước cấp cho Nhà máy nước Miếu Hương như: Quá trình công nghệ nhà máy đốt rác vẫn cần chôn lấp một lượng chất thải (xấp xỉ 10% tổng lượng rác xử lý tại nhà máy). Mặt khác, việc san gạt, tạo mặt bằng xây dựng nhà máy sẽ làm thay đổi địa hình, địa mạo, làm tăng độ dốc ta-luy, tăng nguy cơ gây sự cố sạt lở đất, rửa trôi đất, đá làm ảnh hưởng đến khu vực. Nước mưa rửa trôi toàn bộ mặt bằng nhà máy và nước thải công nghiệp (phát sinh trong quá trình duy tu bảo dưỡng nhà máy) sẽ chảy trực tiếp ra nguồn tiếp nhận là sông Trung Lương, nguồn cung cấp nước cho Nhà máy nước Miếu Hương.
Từ những lý do nêu trên, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh không đồng ý trình phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết xây dựng nhà máy xử lý rác thải, bãi chôn lấp rác thải tại thôn Trung Lương, xã Tràng Lương.
Cùng chung quan điểm này, tại Văn bản số 1406/SXD-QH ngày 4-7-2014, Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ninh cho rằng, ranh giới quy hoạch phía bắc của nhà máy cách nước suối chảy ra sông Cái, sông Trung Lương (khu vực đầu nguồn cung cấp cho Nhà máy nước Miếu Hương) khoảng 160m. Điều này qua tìm hiểu là trái với Mục 5.1, Chương V, Quy chuẩn Xây dựng Việt Nam-Quy hoạch Xây dựng của Bộ Xây dựng (QCXDVN 01:2008/BXD) quy định khu vực bảo vệ nguồn nước lên thượng nguồn ≥ 200m. Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ninh cho rằng, việc triển khai nhà máy này có thể gây ảnh hưởng tới nguồn nước và hoạt động quản lý, khai thác than trong khu vực. Theo Văn bản số 959/SXD-QH ngày 27-5-2013, Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ninh còn đề nghị UBND thị xã Đông Triều đánh giá, xem xét khả năng đáp ứng về hạ tầng kỹ thuật phục vụ dự án (hiện khu vực rất khó khăn về đường giao thông).
Liên quan tới việc này, Công ty Cổ phần nước sạch Quảng Ninh cũng kiến nghị UBND thị xã Đông Triều phải báo cáo, đề xuất UBND tỉnh Quảng Ninh xem xét, di chuyển vị trí xây dựng nhà máy xử lý rác thải.
Báo cáo sai sự thật
Theo Văn bản số 959/SXD-QH, ban đầu có hai phương án xây dựng nhà máy xử lý rác thải tại địa điểm thôn Thành Long, xã An Sinh và thôn Trung Lương, xã Tràng Lương, thị xã Đông Triều. Tại Báo cáo số 64/UBND ngày 29-7-2011, UBND thị xã Đông Triều đã đề nghị chấp thuận địa điểm xây dựng nhà máy xử lý chất thải rắn tại khu vực thôn Thành Long, xã An Sinh. Lý do được UBND thị xã Đông Triều đưa ra do địa điểm thôn Trung Lương, xã Tràng Lương theo quy hoạch quản lý chất thải rắn nằm gần đầu nguồn nước chảy vào suối Trung Lương cung cấp nước cho Nhà máy nước Miếu Hương.
Tuy nhiên, không hiểu vì lý do gì, ngày 16-5-2014, UBND thị xã Đông Triều lại phê duyệt thẩm định cho Công ty TNHH Viễn Đông xây dựng nhà máy xử lý rác thải tại thôn Trung Lương, xã Tràng Lương. Trong khi đó, theo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh, tại Văn bản số 1929/TNMT-KHTC chỉ rõ, quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất 5 năm kỳ đầu (2011-2015) đã được Chính phủ phê duyệt tại Nghị quyết số 22/2013/NQ-CP, trong đó có quy hoạch nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt tại thôn Thành Long, xã An Sinh.
Tiếp tục, ngày 10-6-2014, UBND thị xã Đông Triều ban hành Văn bản số 722/UBND đề nghị điều chỉnh địa điểm xây dựng nhà máy xử lý rác thải cho Công ty TNHH Viễn Đông về phía tây khoảng 550m so với vị trí được UBND tỉnh phê duyệt. Nguyên nhân của việc điều chỉnh, UBND thị xã Đông Triều cho rằng khu vực này nằm trong phạm vi khai thác than của Công ty than Hồng Thái-TKV. Nhưng bất chấp quy định, qua kiểm tra của UBND xã Tràng Lương cho thấy, Công ty TNHH Viễn Đông đã mở rộng mặt bằng về phía tây nằm ngoài quy hoạch và ranh giới cho thuê đất khi nơi này xuất hiện lộ than vỉa 24 theo phương từ 25-30m, chiều dày vỉa 1,8-2m.
Trong khi đó, việc lấy ý kiến nhân dân triển khai dự án, UBND thị xã Đông Triều cũng báo cáo “ngược” với Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ninh khi cho rằng “cộng đồng dân cư cơ bản nhất trí với việc nghiên cứu thực hiện dự án xử lý rác thải tại đây”. Tuy nhiên, Văn bản số 1406/SXD-QH nêu rõ, căn cứ biên bản hội nghị lấy ý kiến tham gia về dự án gồm đại diện lãnh đạo thị xã, UBND xã Tràng Lương và đại diện một số hộ dân thôn Trung Lương, tại hội nghị có 33 phiếu ý kiến được phát ra; Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ninh tổng hợp lại kết quả thì chỉ có 7 phiếu có quan điểm đồng ý rõ ràng, 10 phiếu không đồng ý, không ký tên, 12 phiếu không đồng ý, 4 phiếu không có quan điểm. Qua kết quả, Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ninh cho rằng việc triển khai xây dựng nhà máy xử lý rác thải chưa nhận được sự đồng thuận cao của nhân dân. Hầu hết nhân dân bày tỏ ý kiến về sự ảnh hưởng của nhà máy đến môi trường và nguồn nước.
Trước những ý kiến không đồng thuận của người dân, tại Văn bản số 2472/SXD-QH ngày 5-10-2015, Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ninh đề nghị UBND thị xã Đông Triều tiếp tục cung cấp thông tin về địa điểm, quy hoạch dự án, giải thích, làm rõ với nhân dân và các cơ quan liên quan, tránh để phát sinh khiếu kiện. Để làm rõ thông tin, phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã liên hệ với ông Hà Hải Dương, Chủ tịch UBND thị xã Đông Triều, tuy nhiên ông Dương chỉ nói sẽ giao các cơ quan chức năng cung cấp thông tin nhưng trên thực tế các cơ quan chức năng của thị xã đều né tránh trả lời.
Thiết nghĩ, việc chấp thuận xây dựng nhà máy rác thải trên sườn đồi có nhiều điểm bất thường, gây bức xúc dư luận. UBND tỉnh Quảng Ninh cần sớm chỉ đạo kiểm tra, thanh tra, phải làm rõ trách nhiệm của các cá nhân, tập thể liên quan, đồng thời có giải pháp ngăn chặn khai thác than trái phép và bảo vệ môi trường trong khu vực.
QUANG THÁI - NGUYỄN CƯỜNG