Đầu năm 2015, Thanh tra Chính phủ ban hành Thông báo kết luận thanh tra số 195/TB-TTCP về công tác quản lý, khai thác tài nguyên, khoáng sản tại tỉnh Cao Bằng và việc thực hiện của chính quyền địa phương. Theo đó, thông báo kết luận này đã chỉ ra nhiều thiếu sót trong thực hiện nghĩa vụ tài chính của các doanh nghiệp khai thác tài nguyên, khoáng sản trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Cụ thể, Cục Thuế tỉnh Cao Bằng và các chi cục thuế phải chịu trách nhiệm vì chưa thực hiện công tác kiểm tra việc kê khai thuế tài nguyên đối với các doanh nghiệp khai thác, chế biến khoáng sản dẫn đến việc kê khai thiếu, không chính xác về giá bán quặng của các doanh nghiệp trong giai đoạn 2008-2012. Các đơn vị này cũng phải chịu trách nhiệm vì để các doanh nghiệp nợ đọng nghĩa vụ tài chính với số lượng lớn, số tiền lên tới gần 47 tỷ đồng; khai thác khoáng sản không chấp hành đúng, đầy đủ các quy định pháp luật, không đăng ký phương pháp tính giá tính thuế tài nguyên với cơ quan thuế, kê khai giá tính thuế thấp hơn giá bán thực tế ghi trên hóa đơn… Thanh tra Chính phủ cũng đề nghị UBND tỉnh Cao Bằng chỉ đạo các sở, ngành khắc phục những thiếu sót trên và xử lý, kiểm điểm các tổ chức, cá nhân có thiếu sót, sai phạm.
Công ty Cổ phần Khoáng sản Nikko Việt Nam ở xã Quốc Toản, huyện Trà Lĩnh (tỉnh Cao Bằng) gây ô nhiễm trong sản xuất. Ảnh: Tuyết Nhi
Thế nhưng, hơn hai năm đã trôi qua kể từ khi Thanh tra Chính phủ ban hành thông báo trên, tỉnh Cao Bằng vẫn chưa có phương án giải quyết dứt điểm. Thậm chí, có doanh nghiệp nợ thuế nhiều năm, nay đã phá sản khiến con số nợ có lúc lên tới hàng trăm tỷ đồng, chưa kể tiền cấp quyền khai thác khoáng sản trước và sau khi đi vào khai thác mỏ. Trong số các doanh nghiệp còn nợ thuế, đáng chú ý có Công ty Cổ phần Công nghiệp măng-gan Cao Bằng nợ hơn 10 tỷ đồng; Công ty Cổ phần Khoáng sản và Công nghiệp Cao Bằng nợ hơn 13 tỷ đồng; Công ty Than cốc và Khoáng sản Việt Trung nợ hơn 14 tỷ đồng…
Lý giải về tình trạng này, đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Cao Bằng cho rằng, phần lớn giấy phép khai thác khoáng sản đều được cấp trước khi Nghị định số 203/2013/NĐ-CP ngày 28-11-2013 (quy định về phương pháp tính, mức thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản) có hiệu lực từ ngày 20-1-2014. Do đó, các doanh nghiệp khai thác khoáng sản gặp rất nhiều khó khăn vì phát sinh việc phải nộp khoản tiền cấp quyền khai thác khoáng sản mà trước đây khi lập dự án đầu tư chưa tính đến. Một số đơn vị không có khả năng nộp đã phải tạm dừng sản xuất hoặc đề nghị trả lại mỏ. Mặt khác, do thị trường giá khoáng sản giảm sâu, sản xuất không hiệu quả nên nhiều mỏ đã tạm dừng hoạt động; có nhiều mỏ đã phê duyệt tiền cấp quyền khai thác khoáng sản nhưng hiện nay giấy phép đã hết hạn, dẫn đến không thu được tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và thuế, phí liên quan.
Trao đổi với phóng viên, bà Chu Thúy Oanh, Phó cục trưởng Cục Thuế tỉnh Cao Bằng cho biết, các cơ quan chức năng của tỉnh đã áp dụng mọi biện pháp truy thu thuế, phí, nhưng doanh nghiệp vẫn dây dưa, kêu khó nên đến nay vẫn nợ thuế. Năm 2016, tỉnh đưa ra hạn chót đến ngày 31-12-2016, nếu doanh nghiệp chưa nộp tiền thuế, phí và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản sẽ phải tạm dừng hoạt động hoặc bị thu hồi. Thế nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn không chịu thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính.
Còn ông Hoàng Xuân Ánh, Chủ tịch UBND tỉnh Cao Bằng cho biết, những doanh nghiệp vẫn cố tình không nộp, tỉnh sẽ kiên quyết không giải quyết thủ tục hành chính. “Thậm chí, tỉnh sẽ phải cơ cấu lại việc cấp phép mỏ. Theo đó, doanh nghiệp nào đủ năng lực, triển khai dự án đúng quy định thì tỉnh cho làm. Ngược lại, chúng tôi sẽ thắt chặt lại và kiên quyết cho ngừng hoạt động”, ông Ánh nhấn mạnh.
Với một tỉnh có nguồn tài nguyên, khoáng sản lớn như Cao Bằng, nếu không có biện pháp mạnh, yêu cầu các doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc, đầy đủ nghĩa vụ thuế, phí thì sẽ gây thất thoát lớn cho ngân sách của tỉnh và Nhà nước, khó có nguồn lực phát triển kinh tế-xã hội, tái tạo lại môi trường, môi sinh ở địa phương. Từ thực tế trên, chúng tôi cho rằng, UBND tỉnh Cao Bằng cần mạnh tay xử lý các doanh nghiệp nợ đọng thuế, phí kéo dài; hơn nữa, đây không chỉ là trách nhiệm của ngành thuế mà cần có sự phối hợp của nhiều ngành chức năng khác.\
NGUYỄN CƯỜNG