“Tự chuyển hóa” là giai đoạn kế tiếp của tự diễn biến, là quá trình diễn ra trong nội bộ của chúng ta ở cả phạm vi tổ chức và cá nhân. Đây cũng là sự thay đổi về chất của tổ chức, cá nhân, khiến cho tổ chức và cá nhân ấy không còn là chính mình nữa, thay đổi về quan điểm chính trị tư tưởng, thậm chí chuyển hẳn về phía đối lập.
“Tự chuyển hóa” ở nước ta xuất hiện từ hai hướng: Thứ nhất, là do âm mưu và hoạt động tác động chuyển hóa chính trị của các thế lực thù địch. Đây có thể coi là yếu tố bên ngoài. Thứ hai, đó là sự “tự chuyển hóa” của nội bộ và được coi là yếu tố từ bên trong. Hai hướng này có quan hệ chặt chẽ với nhau. Yếu tố bên ngoài thúc đẩy, tạo điều kiện cho yếu tố bên trong. Ngược lại, yếu tố bên trong sẽ tạo ra cơ hội và điều kiện cho yếu tố bên ngoài xâm nhập. Trong đó, yếu tố “tự chuyển hóa” từ bên trong giữ vai trò quyết định những thay đổi về tư tưởng chính trị.
Vấn đề “tự chuyển hóa” có thể diễn ra trên mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội, từ chính trị, kinh tế, văn hóa, an ninh quốc phòng, đối ngoại... “Tự chuyển hóa” có thể diễn ra trong nội bộ Đảng, chính quyền Nhà nước (cả ở bộ phận lập pháp, tư pháp và hành pháp) và trong các tổ chức xã hội, trong quần chúng nhân dân. Nguy hiểm nhất là “tự chuyển hóa” diễn ra trong bộ phận lãnh đạo của hệ thống tổ chức đảng và chính quyền Nhà nước. Thực tế cho thấy, một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn tới sự sụp đổ của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu trước đây bắt nguồn từ sự chuyển hóa ngay trong nội bộ ban lãnh đạo Đảng và Nhà nước Liên Xô và ban lãnh đạo Đảng, Nhà nước một số nước Đông Âu.
TRẦN THÔN