Sử dụng thực phẩm biến đổi gien không ảnh hưởng đến sức khỏe

Người dân xã Điện Trung (Điện Bàn, Quảng Nam) kiểm tra bắp của giống ngô biến đổi gien CP 501S. Ảnh: TTXVN 

GS Lê Huy Hàm: Sinh vật (cây trồng hay vật nuôi) đã được đưa vào 1-2 gien từ sinh vật khác được gọi là sinh vật BĐG. Cây trồng mang gien mới theo cách này gọi là cây trồng BĐG. Sản phẩm từ loại cây trồng này gọi là sản phẩm BĐG. Quá trình tạo ra sinh vật BĐG là quá trình phức tạp, tốn kém cả về thời gian, tiền của, nhằm có lợi cho con người. Trước hết, các nhà khoa học phân lập gien từ cơ thể cho gien, sau đó chỉnh sửa gien cho phù hợp với mục đích mong muốn để chuyển vào cơ thể nhận gien. Chúng phải là các sinh vật thân thiện với môi trường, sức khỏe vật nuôi và con người. Tiếp đó, người ta đánh giá cây trồng BĐG trong nhà cách ly, sau đó là trên diện hẹp, rồi trên diện rộng dưới sự giám sát của hội đồng an toàn sinh học cấp cơ sở đến cấp quốc gia.

Để đáh giá giá trị sử dụng làm thực phẩm, thức ăn chăn nuôi của cây BĐG, người ta phân tích tỉ mỉ thành phần hóa học của từng bộ phận thân, rễ, lá, hạt. Tiếp theo là thử nghiệm trên gia súc, gia cầm.

Tính đến tháng 8-2016, trên thế giới có 28 nước cho trồng cây trồng BĐG, 40 nước chính thức cho sử dụng sản phẩm BĐG làm thực phẩm và thức ăn chăn nuôi (trong đó EU được tính như một nước). Nhật Bản là quốc gia dẫn đầu với 214 giống BĐG cho phép sử dụng làm thực phẩm, thức ăn chăn nuôi; Hoa Kỳ đứng thứ hai với 192 giống. Tại Việt Nam, tính riêng năm 2015, chúng ta đã nhập 7,6 triệu tấn ngô và hơn 5 triệu tấn đậu tương và sản phẩm từ đậu tương. Phần lớn các sản phẩm này là BĐG. 

Sản phẩm BĐG chỉ được xem xét cho sử dụng ở Việt Nam nếu đã có 5 nước phát triển trên thế giới cho sử dụng và đã sử dụng an toàn với cùng mục đích. Có thể khẳng định các sản phẩm BĐG ở nước ta an toàn với người sử dụng.     

PV: Giáo sư có thể giải thích vì sao ngô BĐG kháng sâu đang được trồng ở Việt Nam là an toàn với người và gia súc, trong khi sâu ăn lá loại ngô này sẽ chết?

GS Lê Huy Hàm: Ngô kháng sâu mang protein BT. Trong đường ruột sâu (động vật không xương sống) có môi trường kiềm. Ở môi trường kiềm, protein này thủy phân thành hai hợp phần, các hợp phần này tương tác với các thụ thể có trong thành ruột làm ngưng trệ quá trình tiêu hóa, khiến sâu chết dần. Trong đường ruột con người và động vật có xương sống là môi trường a-xít, không có thụ thể tương tác với các protein nói trên, nên được tiêu hóa bình thường như các loại protein khác.

PV: Không ít người lo ngại ngô BĐG kháng sâu và ngô BĐG kháng thuốc trừ cỏ đang trồng trên đồng ruộng Việt Nam sẽ gây ra những tác hại, rủi ro. Theo giáo sư điều này có đúng không?

GS Lê Huy Hàm: Thực tế mỗi loại này có các rủi ro cần phải tính đến. Ví dụ, ngô kháng sâu (mang protein BT) có thể gây hại đối với quần thể ong bướm ăn phấn ngô, hay rễ ngô có thể tiết protein BT vào đất làm hại một số sinh vật đất…Vì vậy, bao giờ người ta cũng phải đánh giá chi tiết quần thể ong bướm, quần thể sinh vật đất sau ít nhất là hai vụ liên tiếp để xem chúng có bị ảnh hưởng không. Nếu không bị ảnh hưởng mới cho phép trồng. Hay rủi ro khác là chính sâu hại có thể BĐG và kháng protein BT. Để phòng ngừa trường hợp này người ta đã áp dụng một loạt biện pháp: Trồng 10% ngô không BĐG xen lẫn ngô BĐG; đưa 2 gien vào cùng một lúc để làm giảm xác suất phát triển tính kháng; tìm kiếm các gien kháng sâu mới, cũng như tìm thuốc kháng sinh mới. Hay đối với gien kháng thuốc trừ cỏ, nếu dùng không đúng cách, về lý thuyết có thể có loài vi khuẩn, vi-rút “lấy” gien kháng thuốc trừ cỏ để chuyển sang loài cỏ dại tạo ra cỏ dại kháng thuốc… Rất nhiều giả thuyết đặt ra và rất nhiều biện pháp được áp dụng để ngăn ngừa.              

PV: Nhiều người chưa phân biệt được thực phẩm BĐG bán trên thị trường. Vậy nước ta đã có quy định gì về vấn đề này, thưa giáo sư?

GS Lê Huy Hàm: Dư luận hiện nay rất hoang mang về thực phẩm BĐG. Cứ rau, quả, hạt có màu sắc lạ, hay khác về kích thước là cho rằng BĐG. Điều đó không chính xác. Ví dụ, gần đây Viện Di truyền Nông nghiệp chúng tôi đã tạo ra và đưa vào sản xuất loại đậu tương đen, lạc đen. Đây hoàn toàn không phải là sản phẩm BĐG. Đó là sản phẩm tạo ra bằng con đường truyền thống, nhưng có hàm lượng omega 3 và beta caroten cao hơn hẳn giống bình thường. Ở nước ta hiện mới chỉ cho phép trồng ngô BĐG kháng sâu và kháng thuốc diệt cỏ. Loại ngô này chủ yếu sử dụng làm thức ăn chăn nuôi. Loại ngô ngọt, ngô nếp ăn tươi bán trên thị trường không phải là sản phẩm BĐG. Cùng với đó, các cơ quan chức năng đã quy định dán nhãn bắt buộc đối với thực phẩm đóng gói có thành phần BĐG từ 5% trở lên từ năm 2016.

PV: Xin cảm ơn giáo sư!

KIM DUNG (thực hiện)