Nói đến tính bản sắc trong sáng tạo nghệ thuật là nói đến những tư duy, góc nhìn riêng, nhưng mang đậm giá trị văn hóa dân tộc, khó có thể lẫn vào những nền văn hóa khác. Và hai festival vừa qua đã phản ánh sinh động đời sống đất nước qua góc nhìn rất riêng và giàu bản sắc Việt. Ở festival mỹ thuật, đó là sự lên ngôi của những chất liệu truyền thống như sơn mài, sơn khắc, sơn dầu. Những tác phẩm nghệ thuật đương đại như trình diễn, video art, sắp đặt, các nghệ sĩ cũng tận dụng được những vật liệu truyền thống như hạt thóc, đòn gánh, len thêu, trúc chỉ… Ở festival nhiếp ảnh trẻ, các nghệ sĩ cũng tìm ra trong hiện thực cuộc sống những khuôn hình đẹp đến bất ngờ. Hình ảnh nông thôn, đô thị, lễ hội, con người Việt Nam được nâng tầm thành những biểu tượng nghệ thuật.
Bay trên cánh đồng Khau Phạ của tác giả Nguyễn Lê Phương. (Ảnh minh họa)
Sáng tạo nghệ thuật là quá trình lao động miệt mài, gian khổ. Số lượng các tác phẩm bị loại ở vòng sơ khảo trong hai festival này là rất lớn, nhưng qua đó, chúng thể hiện chất lượng của các tác phẩm trong triển lãm. Không có những tác phẩm thường thường, bình bình, chơi chơi được trưng bày. Cũng không có những tác phẩm kỳ dị, lai căng, gây sốc, phản cảm. Người tham dự có thể đông, có thể tìm tòi sáng tạo theo rất nhiều hướng phá cách nhưng hội đồng nghệ thuật luôn có sự tuyển lựa kỹ càng, ưu tiên trưng bày những tác phẩm nghệ thuật xuất sắc, mang tính nổi bật, tiêu biểu của những nghệ sĩ trẻ. Thành viên hội đồng nghệ thuật của các festival này cũng đều là những nghệ sĩ trẻ, đã thành danh, không ít người vừa bước qua “khung tuổi” dự festival. Sự gần gũi về thế hệ, về nhân sinh quan và thế giới quan của hội đồng nghệ thuật đã tìm được tiếng nói chung một cách thuyết phục. Qua đó, họ đã góp phần định hướng sáng tác cho thế hệ kế tiếp.
Với cách tổ chức các festival nghệ thuật trẻ như vậy, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã bảo đảm chặt chẽ, hiệu quả và thuyết phục, tạo được tính kế tục, lâu bền trong hoạt động sáng tác của thế hệ nghệ sĩ trẻ. Cũng phải nói thêm rằng, cách đây đúng 10 năm, khi festival mỹ thuật trẻ đầu tiên được tổ chức đã từng có những khuynh hướng sáng tác lai căng. Vào thời điểm đó, công chúng nghệ thuật từng bị “sốc” trước xu hướng phá cách rất “dị” trong lớp nghệ sĩ trẻ. Hẳn nhiều người còn nhớ đến những màn nghệ thuật trình diễn “thoát xác” phản cảm; những video art kinh dị... Tất cả được “lý giải” là sự phá cách nghệ thuật đương đại. Thực tế thì nghệ thuật đương đại không giống như thế, mà những tác phẩm đó chỉ mang đến sự rối trí, gây nhiễu loạn thẩm mỹ trong công chúng.
Đã qua 4 lần festival mỹ thuật trẻ và 2 lần festival nhiếp ảnh trẻ, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm đã thể hiện rõ vai trò "bà đỡ" của mình. Nhiều giải thưởng được trao cho các nghệ sĩ trẻ nhằm khuyến kích, cổ vũ, động viên sáng tạo, tìm tòi, cống hiến nghệ thuật hướng tới thẩm mỹ lành mạnh, trong sáng. Qua những đợt festival này, nghệ sĩ trẻ nước nhà cũng đã tìm được tiếng nói chung với nền nghệ thuật Việt Nam hiện đại, phong phú, đa dạng, giàu bản sắc văn hóa dân tộc.
NGUYÊN PHONG