Nhìn vào một di tích người ta có thể nhận ra trình độ phát triển trong quá khứ của một dân tộc, cộng đồng dân cư, tìm thấy những giá trị lịch sử, văn hóa tinh thần trăm năm, ngàn năm chưa phai nhạt. Nhận thức rõ giá trị cốt lõi của di tích, từ lâu, Đảng, Nhà nước đã có những chủ trương, chính sách, đầu tư nguồn lực để bảo tồn di tích trên khắp đất nước. Hệ thống chính trị ở cơ sở và cộng đồng dân cư thực sự thay đổi nhận thức, cùng chung tay bảo tồn di tích một cách bền vững. Không chỉ bảo tồn, khôi phục lại nguyên trạng, di tích được khai thác, phát huy giá trị sẽ trở thành sản phẩm du lịch, góp phần phát triển kinh tế-xã hội của địa phương, đất nước.
Văn Miếu-Quốc Tử Giám, trường đại học đầu tiên ở Việt Nam. Ảnh minh họa/tư liệu.
Nỗ lực nhiều, thành tựu lớn trong bảo tồn, phát huy giá trị di tích hàng chục năm qua là không thể phủ nhận. Nhưng bên cạnh đó ở nước ta vẫn còn những di tích đang chờ được “hồi sinh”, ngay lúc này nhiều di tích đang xuống cấp, có nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào, như đình Thần Quy ở xã Tân Minh, huyện Phú Xuyên, TP Hà Nội-một ngôi đình có bề dày gần 1.000 năm lịch sử, cảnh quan kiến trúc đẹp. Chuyện là từ năm 2012, đình xuống cấp nghiêm trọng; ròng rã sau 4 năm huyện Phú Xuyên mới phân bổ 400 triệu đồng để tôn tạo phần mái, còn muốn tu bổ tổng thể công trình cần tới 17 tỷ đồng. “Điểm nghẽn” về vấn đề kinh phí là thành phố chỉ hỗ trợ một phần, nguồn kinh phí chính là do huyện bố trí mà huyện thì chưa tìm đâu ra số tiền này. Trong khi chờ nguồn vốn và các bên hoàn thành thủ tục phức tạp nhiêu khê, số phận của một di tích cấp quốc gia vẫn là... ngắc ngoải!
Câu chuyện của đình cổ nghìn năm tuổi ở xã Tân Minh không phải là hiếm, bởi nhiều di tích đang nằm ở những vùng quê, nơi đời sống chưa phải khấm khá, cơ sở hạ tầng thiết yếu còn thiếu hoặc đang xuống cấp, lẽ thường việc “lực bất tòng tâm” trong công tác tu bổ di tích cũng dễ hiểu.
Lẽ nào các di tích của cha ông để lại cho con cháu thời nay không có giá trị thiết thực, đã trở thành gánh nặng? Một di tích có giá trị lịch sử và văn hóa không thể đo đếm, quy đổi thành giá trị vật chất. Đừng bao giờ lấy con mắt của người ngoài cuộc đánh giá về di tích nếu như không lớn lên bên cạnh di tích, chưa hiểu rõ giá trị tinh thần to lớn của di tích...
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, thế giới ngày càng "phẳng", những giá trị chung toàn cầu ngày càng lan tỏa, trở nên phổ quát, thì việc gìn giữ những nét văn hóa riêng biệt, nhất là những di tích hữu hình càng trở nên quan trọng. Di tích tồn tại, chúng ta còn có thể trao gửi lại niềm tự hào, tình yêu quê hương, đất nước, văn hóa truyền thống cho lớp trẻ, góp phần vào việc gìn giữ giá trị bản sắc văn hóa dân tộc, không để “hòa tan” trong thế giới hội nhập hiện nay. Theo quan điểm này, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình mục tiêu phát triển văn hóa giai đoạn 2016-2020, trong đó có nhiều nội dung cụ thể nhằm hỗ trợ tôn tạo, bảo tồn và phát huy giá trị các di tích. Chủ trương đã có, mong rằng các cấp, các ngành, nhất là cấp ủy, chính quyền cùng nhân dân địa phương nơi có di tích đang xuống cấp cần sớm chung tay vào cuộc để những "diện mạo, hồn cốt" của tổ tiên, ông cha không bị phai nhòa theo năm tháng.
HÀM ĐAN