Thông tin từ hội thảo, tính đến nay, bằng nhiều nguồn vốn khác nhau, các tỉnh Tây Nguyên đã xây dựng được 2.354 công trình thủy lợi, trong đó có 1.190 hồ chứa, 972 đập, 130 trạm bơm, 62 công trình khác, với diện tích tưới thiết kế 288.484 ha. Quá trình phát triển thủy lợi ở Tây Nguyên đã làm thay đổi nhiều vùng đất hoang hóa thành đồng ruộng trù phú, góp phần đưa diện tích gieo trồng toàn vùng tăng lên gần 1,9 triệu ha (lúa tăng từ vài ngàn ha/vụ lên trên 241.645 ha/2 vụ; diện tích cà phê tăng lên 567.501 ha, trong đó có hơn 117.000 ha được tưới nước chủ động từ các công trình thủy lợi).
Tuy nhiên, do hệ thống công trình thủy lợi xây dựng đã lâu, không đồng bộ và xuống cấp, nguồn vốn cấp ít, không đủ để duy tu bảo dưỡng công trình thường xuyên, hệ thống công trình nội đồng còn thiếu, hệ thống kênh mương chưa được kiên cố đầy đủ. Công tác quản lý công trình thủy lợi chưa thực sự chặt chẽ, tranh chấp nguồn nước vẫn còn xảy ra.
Cùng với đó, diện tích manh mún, các công trình thủy lợi chủ yếu là công trình nhỏ tưới từ vài ha đến vài trăm ha, thiếu công trình thủy lợi. Cụ thể, diện tích tưới thực thế là 214.645 ha, đạt 74,4% so với diện tích thiết kế. So với diện tích cây trồng cần tưới, diện tích được tưới bằng công trình thủy lợi mới đạt 27,8%. Hiện nay, diện tích nước tưới chủ động từ các công trình thủy lợi mới chỉ chiếm khoảng 30% diện tích đất sản xuất nông nghiệp, do đó phần diện tích còn lại phụ thuộc rất lớn vào tình hình khí hậu trong vùng.
Trước những thách thức về nguồn nước mà Tây Nguyên đang phải đối mặt, tại hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận về việc thay đổi mô hình đầu tư, sắp xếp lại sản xuất, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để quản lý, khai thác nguồn nước hiệu quả, bền vững. Theo một số đại biểu, việc áp dụng công nghệ tưới tiết kiệm bán tự động đang được triển khai nhanh chóng trong vài năm gần đây, cần được xem là một trong những hướng giải quyết ưu tiên.
Tin và ảnh: BÌNH ĐỊNH