Bốn tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long có chiều dài bờ biển khoảng 250km với hệ sinh thái 3 vùng nước ngọt, mặn, lợ, thích hợp để phát triển cây ăn trái, thủy sản… Thời gian qua, cũng như các tiểu vùng khác, nơi đây đang phải đối mặt với những thách thức lớn từ biến đổi khí hậu (BĐKH) và sự cạnh tranh gay gắt. Nghiên cứu gần đây của GS, TS Nguyễn Ngọc Trân, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội cho thấy, trong 14 năm (2003-2016), mực nước đỉnh triều ở 4 tỉnh này cao và tăng nhanh 12-20mm/năm; mực nước chân triều thấp cũng tăng ở mức âm 19,6-5,6mm/năm; biển tiến, trầm tích ít hơn… Hậu quả là làm tan rã, biến mất rừng phòng hộ, hệ sinh thái rừng ngập mặn, khiến sạt lở, sụt lún nhanh và nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, hơn 10 năm nay, ĐBSCL nói chung và các tỉnh vùng Duyên hải phía đông ĐBSCL nói riêng rơi vào cảnh tụt hậu bởi các mô hình sản xuất chậm đổi mới. Ðáng lo ngại, tình trạng mạnh ai nấy làm đã dẫn đến cạnh tranh nội bộ, tranh mua, tranh bán, tranh thu hút đầu tư…

Chỉ tính riêng trong phát triển cây ăn trái, dù có nhiều loại trái cây ngon được thị trường quốc tế ưa chuộng, nhưng khi doanh nghiệp nước ngoài đặt điều kiện để nhập khẩu trái cây với số lượng lớn, độ đồng đều về kích cỡ, màu sắc… thì hầu hết các tỉnh đều không dám nhận bởi chưa có sự liên kết trong quy hoạch, sản xuất, thu hoạch… Ví như ở Bến Tre, dù có khoảng 70.000ha dừa nhưng thậm chí các doanh nghiệp trong tỉnh vẫn phải nhập dừa từ Indonesia để đáp ứng nhu cầu sản xuất. Ông Cù Văn Thành, Giám đốc Công ty TNHH chế biến dừa Lương Quới, một trong những doanh nghiệp chế biến dừa lớn nhất Bến Tre cho biết: “Mấy tháng qua, trung bình mỗi ngày công ty chỉ thu mua được khoảng 200.000 trái dừa khô, đủ để chạy khoảng 30% công suất. Dù không có lãi nhưng cũng phải hoạt động để thực hiện các hợp đồng đã ký”.

leftcenterrightdel
Đóng gói chôm chôm xuất khẩu tại cơ sở thu mua trái cây xuất khẩu Tùng Hà, huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre.

Thực tế cho thấy sự phát triển riêng lẻ của từng địa phương đã dẫn đến mâu thuẫn, chồng chéo. Vì thế, liên kết vùng được xem là giải pháp hiệu quả nhất trong việc giúp phân công vai trò giữa các địa phương một cách hiệu quả hơn, tránh cạnh tranh không cần thiết, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững cho tiểu vùng.

Cộng hưởng những ưu điểm, tạo ra những sức mạnh chung đang là vấn đề 4 tỉnh: Trà Vinh, Bến Tre, Vĩnh Long và Tiền Giang quan tâm với mong muốn cùng nhau liên kết, tạo ra hướng phát triển mới. Tuy nhiên, nếu không có cơ chế, chiến lược phù hợp về liên kết thì sẽ gây ra sự lúng túng. Theo ông Nguyễn Văn Quang, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long: “Bốn tỉnh cần phải ngồi lại với nhau để tìm ra những điểm chung như: Tiềm năng phát triển trong ứng phó với thiên tai, BĐKH, lợi thế so sánh để phân công sắp xếp hài hòa; kết nối để nâng cao chuỗi giá trị. Ví dụ, ở Bến Tre, cây dừa được chọn để xây dựng chuỗi giá trị nông sản chủ lực. Tỉnh Bến Tre có các nhà máy chế biến dừa; tỉnh Vĩnh Long trồng dừa thì bán cho Bến Tre để chế biến”.

Đề xuất giải pháp phát triển liên kết vùng Duyên hải phía đông ĐBSCL bền vững, theo ông Võ Thành Hạo, Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre: “Trong giai đoạn mới, dù phát triển theo hướng nào cũng cần tính đến sự đối trọng với TP Hồ Chí Minh và Cần Thơ, hay xu hướng ổn định để phát triển theo địa giới 4 tỉnh thuộc tiểu vùng. Từ những đột phá đó sẽ có sức lan tỏa và tác động mạnh đến phát triển sản xuất theo hướng chuyên canh hiện đại, phát triển công nghiệp gắn với nông nghiệp và giải quyết việc làm”. Cũng liên quan đến vấn đề này, TS Nguyễn Văn Giáp, nghiên cứu viên cao cấp thuộc Trường Đại học Fulbright Việt Nam đề xuất 4 tỉnh nói trên nên chú ý đến ba lĩnh vực liên kết: Sản xuất hàng hóa nông nghiệp theo chuỗi; nâng cấp hạ tầng giao thông; đầu tư quản lý tài nguyên nguồn nước; tìm ngành mũi nhọn để xác định phát triển. “Nếu muốn liên kết bền vững, các tỉnh cần có “nhạc trưởng” để quản lý, điều hành vùng liên kết, xây dựng một quản lý vùng, cơ chế quản lý vùng… Một yếu tố quan trọng nữa là vai trò "4 nhà", trong đó đặc biệt là nhà nông...”, TS Nguyễn Văn Giáp nhấn mạnh.

Bài và ảnh: NGỌC THẢO