Sản phẩm từ cà phê, cao su, hồ tiêu, chanh dây, hạt điều… xuất khẩu mỗi năm hàng tỷ USD, góp phần nâng cao đời sống đồng bào các dân tộc trên địa bàn. Tuy nhiên, hiện nay vấn đề khiến người dân quan tâm, lo lắng là tình trạng giá cả bấp bênh. Điều người dân mong muốn nhất là có thị trường tiêu thụ sản phẩm ổn định, tạo thế đứng bền vững cho các loại cây nêu trên.

Cách đây ba năm, trước việc giá của các loại cây công nghiệp chủ lực ở Tây Nguyên, như: Cao su, cà phê, hồ tiêu, chanh dây… tăng cao. Ví dụ, cao su từ 50 triệu đồng/tấn lên 130-150 triệu đồng/tấn; hồ tiêu từ 120.000-130.000 đồng/kg, lên 180.000-200.000 đồng/kg; chanh dây từ 7.000 đồng/kg lên 40.000-50.000 đồng/kg… nên nhiều doanh nghiệp và các hộ dân địa phương đã đầu tư, trồng các loại cây trên, nhất là hồ tiêu, khiến diện tích hồ tiêu tăng rất nhanh theo từng ngày, từng tháng, ảnh hưởng đến quy hoạch. Đến nay, toàn vùng Tây Nguyên có hơn 55.400ha hồ tiêu, chiếm 56,7% diện tích hồ tiêu cả nước. So với định hướng phát triển hồ tiêu đến năm 2020, con số trên đã vượt quy hoạch hàng chục nghìn héc-ta. Trong đó, tỉnh Gia Lai vượt 10.000ha, Đắc Lắc và Đắc Nông mỗi tỉnh vượt hơn 5.000ha.

leftcenterrightdel
Những vườn tiêu ở huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai.

Cũng như cây hồ tiêu, khi giá cao su tăng mạnh, mủ cao su được ví như “vàng trắng”, người dân Tây Nguyên đua nhau trồng, bất chấp khuyến cáo của các cơ quan chức năng. Trước thực tế đó, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 750/QĐ-TTg, phê duyệt Quy hoạch phát triển cao su đến năm 2015 và tầm nhìn đến năm 2020, mục tiêu phát triển diện tích cây cao su của Việt Nam năm 2015 là 800.000ha và giữ diện tích ổn định ở mức này. Tuy nhiên, đến nay diện tích cây cao su cả nước đã vượt hơn 155.700ha so với quy hoạch. Nhiều hộ dân còn vay tiền ngân hàng để mua lại các vườn cây cao su với kỳ vọng lớn, thậm chí có thời điểm 1ha cao su có giá từ 800 triệu đồng đến 1,2 tỷ đồng.

Cùng với đó, thời gian gần đây ở tỉnh Gia Lai, hàng nghìn hộ dân đã vay vốn, mua đất, mua cây giống để trồng chanh dây. Từ 200ha năm 2015, đến nay con số đã lên hơn 400ha, tập trung tại các huyện: Kbang, Mang Yang, Đak Đoa, Ia Grai và TP Pleiku. Tuy nhiên, do thị trường tiêu thụ không ổn định, nên hiện nay giá của nhiều sản phẩm cây công nghiệp đang xuống: Giá cao su xuống thấp chỉ còn 32-35 triệu đồng/tấn; hồ tiêu xuống còn 60.000-70.000 đồng/kg; chanh dây 6.000-8.000 đồng/kg… Điều này sẽ tạo ra rủi ro cho những người trồng các loại cây trên theo phong trào. 

Theo ông Phạm Ngọc Cơ, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai thì chuyện người dân bất chấp cảnh báo của các cơ quan chức năng ồ ạt trồng một số loại cây công nghiệp không theo quy hoạch đã ảnh hưởng đến hệ sinh thái tự nhiên, chịu rủi ro rất lớn về giá cả, đối mặt với nhiều thách thức như cây trồng bị bệnh, chết và phát triển thiếu bền vững. Khi cung vượt cầu thì giá xuống thấp cũng là điều tất yếu. Để phát triển theo quy hoạch bền vững, ổn định giá cả, bà con cần chấm dứt điệp khúc “giá lên trồng, giá xuống chặt”, giữ diện tích theo quy hoạch, tăng đầu tư, vận dụng kỹ thuật, nâng chất lượng sản phẩm. Hiện trên địa bàn tỉnh Gia Lai nói riêng, Tây Nguyên nói chung đã có nhiều gia đình đầu tư trồng các loại cây công nghiệp chất lượng cao và rau sạch, hoa tươi xuất khẩu, bên cạnh đó họ đã tập trung xây dựng một số mô hình sản xuất tốt, thu nhập từ 500 triệu đến 1 tỷ đồng/ha. 

Để giúp sản phẩm từ cây công nghiệp ở Tây Nguyên phát triển ổn định, bền vững, các cơ quan chức năng, doanh nghiệp phải cần chủ động tìm đối tác đầu tư, xây dựng các nhà máy chế biến sản phẩm từ mủ cao su, cà phê, chanh dây, hồ tiêu; đẩy mạnh việc cung cấp nguyên liệu cho các nhà máy chế biến trong nước. Đồng thời tích cực thăm dò, tìm kiếm thị trường, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm ở một số nước có nhiều tiềm năng như Nhật Bản, Ấn Độ và các nước Đông Âu... Bên cạnh việc áp dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật nâng cao chất sản phẩm thì cần có giải pháp thu hút khách hàng, tìm kiếm các doanh nghiệp nhập khẩu uy tín và mở rộng xuất khẩu sang các thị trường mới.

Bài và ảnh: LÊ QUANG HỒI